Advies aan de jonge kunstenaar #27

Al een paar jaar kom ik ze bijna dagelijks tegen. Het is een diersoort die verre van met uitsterven bedreigd is, maar waarvan de leefomgeving door politieke en sociale omstandigheden steeds verder aftakelt. De soort, die zowel in kudde kan optreden als individueel kan opereren, probeert zich standvastig staande te houden in dit klimaat. De soort heet ‘jonge kunstenaar’. Vers van de academie, gewapend met goede moed en een scherpe blik. Maar hun evolutie is nog niet bijgebeend om zich optimaal aan te passen aan dit klimaat. Nog net zijn hun figuurlijke kieuwen ontwikkeld en hun leefomgeving stapt over van water op lucht. Om maar te zwijgen van de diverse roofdieren die op hun pad kunnen verschijnen: de fondsenvos, residentieroofvogel of de hoe-verdien-ik-hier-geld-mee-waterbuffel.

Zoals de safaritoerist de olifanten op de savanne bestudeert, zo bestudeer ik al jaren de jonge kunstenaar. Ik ben zelf geen kunstenaar, maar ben er de afgelopen jaren meer dan genoeg tegen gekomen, zowel jong, oud als dood (hee, je bent kunsthistorica of niet).

En zo vraag ik me al jaren af of ik wel advies kan geven aan de jonge kunstenaar, ik als iemand die niet in hun schoenen staat? Maar misschien kan ik juist wel wat toevoegen. Althans, dat hoop ik. Met m’n objectieve blik in de rol van de buitenstaander. Dus ik deel graag met jou de belangrijkste dingen die ik de afgelopen jaren het liefst iedere kunstenaar op het hart had gedrukt.

1. Je bent niet de enige

We zien elkaars succesverhalen en denken dat we de enige zijn waarbij het juist níet wil lukken. Geloof me, je bent echt niet de enige waarbij het lastig gaat. Je bent niet de enige die 20 negatieve reacties krijgt tegenover 1 positieve. Die het niet lukt om meer dan een handjevol werken per jaar te verkopen of opdrachten binnen te halen. Die maar geen goede expositieplekken kan vinden. Het is zeker niet makkelijk voor de jonge kunstenaar. Er vinden momenteel enorme veranderingen plaats in de kunstwereld. Aan alle kanten wordt gemorreld aan de status quo en we moeten in dit limbo nog kijken of dit de positieve of de negatieve kant opgaat. Dus onthoud dat je verre van alleen bent. Praat met je collega’s en vrienden en je voelt je al snel minder alleen.

1. Blijf bij jezelf

De kunstenaars met de langste adem zijn zij die bij zichzelf blijven, zowel op artistiek gebied als persoonlijk en professioneel gebied. Zo houd je focus in je praktijk. Als je in één zin duidelijk kan maken wat je doet als kunstenaar, dan heb je je kern te pakken. Op de lange termijn houd je het niet vol om jezelf continu te morphen in iets wat je niet bent. Wordt je werk trouwens ook niet beter van.

1. Maak plannen, maar heb geduld

Ik ken haast niemand die meteen na het afstuderen hun definitieve koers heeft gekozen en bevaren. Vaak kom je gaandeweg achter de dingen die je wil en die je niet wil, en doe je steeds meer ervaring op om die dingen ook te bereiken. En dat is oké! Zet een stip op de horizon, zodat je weet waar je het voor doet en focus houdt in je praktijk. Als dit bij je past natuurlijk. Anders doe je dit niet. En houd in je achterhoofd dat Rome niet in één dag is gebouwd. Elke steen die je legt is een stap dichterbij.

1. Wees zichtbaar en blijf actief

Wellicht het meest voor de hand liggend punt in dit rijtje, maar niemand gaat je zien als je nooit met je werk uit je atelier komt. Dit kun je uiteraard op zóveel manieren doen, dus kies wat het beste bij je past. De ene kunstenaar gaat los op Instagram, sluit zich aan bij een kunstenaarscollectief of weet elke drie maanden een nieuwe expositie te strikken; de andere schrijft maandelijkse nieuwsbrieven, houdt atelierbezoeken of bezoekt elke opening. (Oh ja, je hoeft echt niet élke opening te bezoeken. Wees selectief: is het een kunstenaar of een plek die je interesseert?) Kunstenaar is tegelijk het meest eenzame en meest sociale beroep ter wereld in mijn ogen. Kies voor jezelf waar die balans voor jou ligt (ook hier weer, blijf bij jezelf. Hee, veel van deze dingen hebben stiekem iets met elkaar te maken!)

1. Wie heb je tegenover je?

Als ‘partij aan de andere kant’ vind ik niets zo fijn als een kunstenaar die jou serieus neemt. Die niet alleen iets van jou wil, maar ook respect voor jou heeft. Die je een mailtje achteraf stuurt om te zeggen dat het een fijn gesprek was, die je aan hun mailinglijst toevoegt en die je een jaar later weer eens uitnodigt voor een opening. Echt, follow-up (van beide kanten) vind ik echt fantastisch. Het kost je een minuut. Kun je doen terwijl je thee trekt. Verplaats je in degene die je tegenover je hebt. Vraag niet meteen teveel van ze, want iedereen heeft het altijd druk. Niet iedereen heeft de tijd (of zin) om uren per week portfolio’s door te bladeren. Weet wat je van ze vraagt, het liefst iets waar ze in een paar minuten op kunnen reageren. Een suggestie om een keer te bellen of koffie te drinken (eventueel op je atelier) doet al wonderen.

1. Door de bomen het B.O.S. zien (basic ondernemers skills)

Niemand vindt het leuk om over geld te praten, maar uiteindelijk betaalt de huur zich niet vanzelf. Als je zzp’er bent, zorg dat je een beetje verstand van zaken hebt. Onderschat ook niet hoeveel tijd je stiekem hieraan kwijt bent. Je bent niet voor niks ook cultureel ondernemer! Weet wat je uurloon is, wat je voor je werk kan vragen en wat je vervolgens opzij moet zetten zodat je over een jaar geen stapels blauwe brieven of deurwaarder op de mat hebt staan. Niet zeker hoe je de prijs van je werk bepaalt? Beter goed gejat dan slecht verzonnen – kijk naar wat een soortgelijke kunstenaar (medium en fase in carrière) voor hun werk vraagt.

1. Blijf je ontwikkelen

Je hebt je diploma, maar dat is pas de start. Als kunstenaar (eigenlijk als mens ook) ben je nooit uitgeleerd. Er is zoveel om jezelf te blijven ontwikkelen, zowel inhoudelijk als zakelijk. Denk aan webinars, portfoliogesprekken, gratis cursussen, residenties, post-academisch onderwijs of een master. En leer van je collega’s! Organiseer gesprekken waarbij je diep inhoudelijk over elkaars werk gaat praten – na de academie merk je pas hoe erg je dit gaat missen.

1. Zorg voor goede tekst bij je werk

De mythe van ‘het beeld spreekt voor zichzelf’ gaat in de praktijk helaas zelden meer op. Niet alleen de bezoekers van een expositie willen context. Zorg voor een heldere artist statement – voor velen is dat de eerste kennismaking met je werk. Ook subsidieverstrekkers, opdrachtgevers en galeriehouders hebben tekst vaak als vereiste. Niet sterk in schrijven? Je kunt altijd de hulp van ARTpart inschakelen!

1. Maar corona dan?

En tot slot de vraag die bij vrijwel elke kunstenaar speelt. Nu corona vrijwel alle culturele instellingen een verplichte pauze heeft opgelegd, is het voor kunstenaars nog lastiger om een publiek te vinden. Hoe ga je daarmee om? Gelukkig zijn er nog opties genoeg. Ook hier weer: kies wat bij je past. Residenties (in binnenland) kunnen vaak nog doorgaan. Misschien biedt deze pauze van exposities je rust om je werk te verdiepen, of nieuwe media of onderwerpen te onderzoeken. Cureer je eigen mini-show in je atelier. Nodig hier mensen uit op anderhalve meter. Werk je website bij. Creëer een online expositie. Main tip: blijf niet stilzitten.

Oh gut, er is zoveel wat ik met jullie wil en kan delen. De mogelijkheden na je afstuderen zijn grenzeloos. Het is een periode waarin alles voor je open ligt, waarin je mag verkennen, experimenteren en fouten maken. Overweldigd door waar te beginnen? Dan kun je altijd een keertje met mij komen babbelen en snoeien we samen de bomen zodat je het bos weer kan zien.

En een laatste tip: vergeet niet dat je het mooiste beroep ter wereld hebt. Je maakt met je kunst de wereld een beetje mooier.