De mateloze interesse voor ruimte en architectuur, Annemieke Fanoy

Annemieke Fanoy moest meerdere grenzen overgaan voor ze zich mocht afzonderen in het gastatelier te Zundert. Geboren in Zeeland is ze langzaamaan steeds verder afgezakt naar zuidelijke streken tot ze zich vestigde in de stilte van de landelijke omgeving in Noord-Frankrijk. In de voorbereiding op deze residency, die aanvankelijk erop gericht was om zich op haar werk te kunnen storten, moest er ook rekening worden gehouden met het verbod om door België te reizen vanwege de Covid-19 maatregelen. Maar hier aangekomen wist haar fascinatie voor de omgeving, hoe beperkt haar bewegingsvrijheid ook was nu binnenblijven de norm is, haar te inspireren tot nieuwe methodes.

Abstractie is een keuze

Annemieke kwam hier om weer te gaan schilderen. Ze begon met ei-tempera die ze maakte van de eieren die haar eigen kippen hebben gelegd. Voorzichtige proefjes op stof resulteerden in heldere kleuren en een glans die het papier niet kan bieden. Annemieke wilde ook weer de olieverf voelen en ruiken, ontdekken wat dit gaat doen op deze plek.

“Figuratie is niet mijn ding, abstractie is zeker een keuze. Het zijn verschillende versies van hetzelfde verhaal, maar het gaat wel over de schilderkunst waarin ruimtelijkheid ook altijd een rol speelt. Zoals nu de ruimte van het atelier, wat een heel fijn atelier is. Een plek die doet werken, maar tegelijkertijd ook zelf een vorm heeft. Deze vorm, een rechthoek half in de grond ingegraven, die is erg aanwezig. Ik werk graag op locatie, door de tijdelijkheid kun je opgaan in een plek en je er echt aan verbinden. Ik ervaar hier werken anders dan in mijn eigen omgeving. De verhalen liggen meer open, het voedt mijn enthousiasme terwijl ik gaandeweg bezig ben met verkennen.
Ik heb gewandeld binnen mijn begrensde omgeving die bestaat uit de kosterswoning, het atelier, de kerk, die nu gesloten is, en de begraafplaats die steeds belangrijker werd. Niet alleen voor mij, maar vooral voor de Zundertse gemeenschap. Bijna iedere dag wordt er een graf bezocht en verzorgd. Ik zit hier niet stil, dat kan ik ook niet, en teken mijn bewegingen tussen het atelier, deze plekken en de tuin. De dynamiek binnen de beperkingen van de architectuur en de ruimte, dit interesseert me mateloos. Er zijn zo patronen ontstaan, geometrische vormen, die ik als kleine schetsjes heb genoteerd en vervolgens weer terugkomen in mijn schilderijen.”

Waarin orde centraal staat
Voor Annemieke is fotografie meer dan een vorm van visuele registratie. Ze is indertijd opgeleid aan de Willem de Kooning academie te Rotterdam als fotograaf, maar studeerde uiteindelijk af met tekeningen. Later haalde ze haar Master Fine Art aan Sint Lucas Antwerpen waar ze het metaniveau van de documentatie van haar werk onderzocht. Voor haar is fotografie een instrument om tot reflectie van haar werk te komen door een kader te plaatsen tussen het creëren en het beschouwen.

“Ik werk altijd met fotografische documentatie dus ook hier. Maar meer dan alleen een middel is het ook een doel om dit verder uit te diepen en als autonoom werk te doen gelden. Zo is fotografie de manier, het moment zelfs om mijn werk te beschouwen. Ik kijk met een ander oog, een zekere afstand, naar wat ik gemaakt heb en vraag me af wat ik zie als ik niet degene zou zijn die dit gemaakt had. Deze tussentijdse reflectie geeft richting aan het proces, de drive zelf zit in het schilderen, en daar heb een cadans van orde en methode voor nodig. Tekenen, fotografie en schilderen zijn de drie kanalen waaruit mijn methode bestaat. Ik kan niet gedachteloos werken, maar ik moet het wel af en toe loslaten om de dynamiek van het werken te ervaren. En omdat ik maar een maand heb moest ik veel sneller beslissen, meestal ben ik veel trager. Ik had geen strak plan voor hier, maar ben uitgegaan van de drie gebouwen, kerk, kosterij en atelier die verbonden zijn met Vincent van Gogh. Daar legde ik de drie-eenheid fotografie, tekenen en schilderen naast. Polaroid is er recent als fotografisch materiaal bij gekomen, niet alleen in de methode, maar ook als werk in de tentoonstelling.”

                  Foto Peter Cox

Overwinnen van de donkerte
De kerk speelde een zekere rol in de jeugd van Annemieke, maar behalve veel ochtenden en avonden daar doorbrengen was er wel ruimte voor educatieve waardes. Zeilvakanties en museumbezoek hoorden daarbij om zelf meer te ontdekken en te ervaren binnen de striktheid van het gezin.

“Ik kom uit Zeeland, Protestants gebied en dat is een contrast met het overwegend Katholieke Brabant met haar eigen omgang en andere codes. Ik herken ook wel die worsteling van Vincent om je te willen onttrekken aan de zwaarte. Aan de ene kant is het fascinerend hoe hij je naar het licht toe trekt, maar bij hem de donkerte toch overwint met zijn zelfdoding. Anderzijds…die hang naar strengheid en somberheid, je lijkt er niet aan te ontkomen aan je eigen vorming. Ook in het werken hier zoals bij de begraafplaats komt dat toch indirect tevoorschijn. Het gaat om verlies en ellende, de schoonheid van de dood wellicht en hoe we dat een plekje kunnen geven. Het ordenen van wat er over is gebleven. Ik was hier zo bezig met de ordening van het schilderen dat ik dat ook met stof ging doen. Stof als materiaal, verzamelaar van sporen en als huid van de drager. En in het manipuleren van deze stof, in stukken te knippen en opnieuw samen te stellen, kwam de vorm van de grafzerk weer tevoorschijn. De begraafplaats is al een project op zich, er zijn daar zoveel codes aanwezig. In die zin is het atelier voor mij ook een soort van spirituele plek. Ik heb me ontworsteld aan de rol die familie en herkomst in spiritualiteit speelden en dat was heel bevrijdend. Toch inspireerde juist de soberheid van de kerk me, vooral in de wens de dingen tot hun essentie terug te brengen. Het atelier staat daar als het ware boven als een plek die het mogelijk maakt het donkere te overwinnen.”

Verstoken van het dagelijks leven
Annemieke werkt vanuit stilte, ze zondert zich graag af. Dat had ze hier ook verwacht echter het sociaal verkeer (op afstand) laat zich niet bedwingen. Ze liet het toe en ging zelfs taart brengen bij het naastgelegen bejaardenhuis. Ze sprak met verschillende mensen die een binding hebben met de plek om deze indrukken mee te nemen in haar werk.

 “Hier werkt dat goed. Er zijn veel museumvrijwilligers en zo ontstonden ongeplande connecties. Ik heb hierdoor wol van het Drents Heideschaap gekregen dat ik ga gebruiken voor een ander project. Zelf houd ik ook schapen, en al die wol laat ik machinaal spinnen om te gebruiken voor het weven van grote werken. De wandelschetsjes die ik hier heb gemaakt wil ik vertalen in deze wol. Wol is een bijzonder duurzaam materiaal en neemt prachtig kleur op. Ik kan hiermee werk maken dat je op kunt vouwen en kunt opsturen, zonder dat mijn aanwezigheid noodzakelijk is. De vraag hoe aanwezig of afwezig de kunstenaar moet zijn interesseert me daarbij, ten slotte laat je je werk ergens achter en gaat het een eigen leven leiden. Ik maakte ook werken met spijkerstof. Jeans is zo heerlijk gender en klasse-neutraal dat zelfs mijn moeder, die eerst vond dat een rok behoorde tot de basisgarderobe van een vrouw, tot mijn verbazing op latere leeftijd alleen nog maar spijkerbroeken droeg. Totaal omgedraaid, zo mooi en relativerend. Jeans dat ontworpen is voor arbeiders. Ook Vincent van Gogh profileerde zich als arbeider door zich als hen te kleden. Ik fantaseerde dat als hij nu leefde, hij een spijkerbroek zou dragen. Er zitten zoveel betekenissen verborgen in textiel en dat inspireert me.”

                Foto Peter Cox