Il Lee: Ballpoint abstractions

Tijdens het tekenen en het schrijven daarover kwam ik het werk van Il Lee tegen. Deze Koreaans-Amerikaanse kunstenaar is vooral bekend om zijn enorme ballpoint tekeningen op papier en canvas. In dit artikel laat ik mijn gedachten gaan over zijn werk in relatie tot de titel van zijn eerste solotentoonstelling: Ballpoint Abstractions.

Bovenstaande video werd ingezet als film preview voorafgaand aan de tentoonstelling Ballpoint Abstractions (2007) in het  San Jose Museum of Art.
De retrospectieve tentoonstelling bevatte zowel een reconstructie van zijn studio als Il Lee’s werk op canvas en een ruime selectie werken van ballpoint op papier. [1]

Naar aanleiding van de titel vraag ik me af wat er in het werk van Il Lee geabstraheerd wordt. Is het werk van een kunstenaar niet veelal een abstractie van een kluwen van gedachten, ideeën en fragmenten uit het maakproces? Is Il Lee het soort kunstenaar dat vooraf een plan bedenkt en dit vervolgens met veel geduld uitwerkt totdat de tekening beantwoordt aan het plan?
Zijn dit soort vragen überhaupt relevant bij het bekijken van een kunstwerk? Uit welke bron komen ze? Kunst als een ‘onderwerp’ dat herkend of zelfs begrepen dient te worden, leidt dat niet heel erg af van wat er te zien is?

In het voorwoord van de expositie catalogus verteld Susan Landauer ons over de expressieve lijnen waarin diverse karakters te lezen zijn. Zij zegt daar onder andere: ‘’…[the lines] can also be delicate, presenting a multitude of quivering, undulating strokes that suggest blades of grass stirred by a gentle breeze.’’ [2]. In een recensie van de New York Times [3]  wordt gewezen op het werk “BL-060” uit 2005, waarin volgens de auteur zowel een  bergketen als de oceaan, een wijds landschap of zelfs een regenwolk gesuggereerd wordt. In ieder geval is uit de titel van het werk niet af te leiden dat het om een abstrahering gaat. Deze verwijst eerder naar een systeem voor ordening zoals dat toegepast wordt in archieven. Gebaseerd op het overzicht van Il Lee’s werk, waarin ook schetsmatige onderzoeken zijn opgenomen, wordt verondersteld dat de werken te fijngevoelig ontstaan en de vormen te complex zijn om aan het toeval overgelaten te worden.
Uit een andere tekst over zijn werk [4] blijkt het tegenovergestelde: Lee zegt daarin vooral intuïtief te werk te gaan.

De abstractie uit de titel staat volgens mij los van het gras en de bergketens die bovenstaande bronnen menen te herkennen. Het is te makkelijk, gewoon maar toe te geven aan het menselijke willen-begrijpen van dat wat we zien zonder echt te kijken. Het woord ‘Abstractions’ zou dan een letterlijke aansporing zijn om te zoeken naar wat het geabstraheerde inhoud. Indien dit wel het geval zou zijn is het werk half-abstract: de voorstelling is er nog in te herkennen. Het gaat juist om de onderliggende structuren en mogelijke betekenissen. En misschien is dat ook wel waar het werk om draait: het aansporen van de toeschouwer om associatief te denken en daarbij te ontdekken dat de voorstelling nooit ver weg is, zelfs niet in een op het eerste gezicht niet te duiden lijnenspel.

Kunstcriticus Kenneth Baker verwoordt het als volgt: “We might read in Lee’s piece an echo of the ancient divisions of reality into heaven and earth, or light and darkness. But the seemingly automatic action of his hand, tempered by the hard boundary above and the thinning of marks below, asserts itself everywhere as something that outraces any intellectual agenda. A broad program seems to have guided the making of this piece, and most of the others on view. Consciousness of the working surface—how to divide it, how to apportion the weight of marking—appears uppermost. He leaves us to decide whether the apparent effects of light, mood and atmosphere arise more from his process or from our desire to see meaning in it.’’ [5]

_________
bronvermelding
[1] http://www.artprojects.com/index.php/express/il_lee_ballpoint_abstractions/
[2] IL LEE: Ballpoint Abstractions, Exhibition Catalogue, 2007
[3] http://www.nytimes.com/2007/08/10/arts/design/10lee.html?_r=0
[4] http://www.ohkpop.com/50514/only-ballpoint-pen-to-draw-lees-world
[5] Kenneth Baker,  Ballpoint Abstractions in San Jose, 2007
bovenstaande bronnen zijn geraadpleegd op 5 september 2016