Teken voor mij een huis, en vijf andere vragen aan Tom l’Istelle

Tom l’Istelle laat zich niet makkelijk vangen in het hokje van beeldende kunst of vormgeving. De wereld vrolijker maken, daar draait zijn werk om. Het achterlaten van kunstwerken, permanent of als tijdelijke interventies zijn de kleine cadeautjes in het straatbeeld voor de mensen die echt willen kijken.

De onontdekte wereld in ons bestaan

Als kind was Tom altijd onrustig op school, alles was afleiding, alleen van knutselen en tekenen werd hij rustig. En tekenen bleef hij doen, eerst MBO grafische vormgeving, om vervolgens naar de kunstacademie te gaan. ‘Soms is een omweg beter, dan zie je meer.’

En dat Tom veel ziet valt niet te ontkennen, hij zoekt naar de onontdekte wereld in ons bestaan. Eerst experimenteel, zoals de exclusieve exposities die hij tijdens zijn academietijd organiseerde. ‘Ik richtte een expositie in voor speciale groepen. Bijvoorbeeld alleen mensen met bruin haar, daarna werden de werken vernietigd, zodat het beeld alleen voortleefde in de hoofden van deze groep mensen.’ Maar uiteindelijk vond hij dit teveel manipulatie, dat is niet wat hij wil. Iets achterlaten, iets wat de wereld beter maakt, al weet hij dat hij nooit iedereen gelukkig kan maken. Daarom plaatst hij zijn werk nooit op een sokkel, hij wil het juist deel uit laten maken van de omgeving zodat het benaderbaar is.
Maar je mag er wel moeite voor doen, zoals de kleine installaties waarbij hij verschillende toepassingen bedenkt voor allerlei objecten uit het dagelijks leven. Kleine interventies als beloning voor de mensen die goed kijken. Met een glimlach, dat wel.

Superheroes

Veel van de inspiratiebronnen van Tom zijn te herleiden naar de populaire cultuur. Bijvoorbeeld tekenfilms en dan met name de superhelden. De combinatie tussen het onmogelijke en het fantastische, wat in die wereld juist heel normaal wordt gevonden, is voor Tom intrigrerend. Daar staat dan weer tegenover dat er wel degelijk een maatschappelijke context is waarin ze genoodzaakt zijn om tot actie over te gaan. In zijn eigen werk heeft hij deze tweeledigheid voor het eerst geconcretiseerd in het werk De Vluchteling, dat hij maakte op uitnodiging van kunstinstelling KOP. Net als bij comics heeft hij een netelige kwestie verpakt in een aantrekkelijke beeldtaal. ‘Een onbedoeld effect was dat het beeld door de medewerkers van het station te Breda verschillende keren werd verplaatst. Alsof De Vluchteling een eigen leven leidde en telkens werd weggestuurd.’

Tom neemt geen standpunt in, maar heeft wel een mening. Hij doet daarvoor een beroep op de fantasie. Fantasie zoals kinderen kunnen hebben, ook als ze volwassen zijn. Hoewel ook in de fantasie van kinderen vaak angst en onzekerheid zit. De dualiteit van het universum van superhelden is in die zin herkenbaar in zijn werk; de fantasie die op aantrekkelijke wijze wordt verteld, maar wel refereert naar grotere onderwerpen.

Het blijft wel bij inspiratie, de eigen beeldtaal staat voorop waarmee hij zoekt naar de grenzen om de fantasie te prikkelen. Als hij een figuur maakt, dan kan dat in zijn beleving opstaan en weglopen. Dan is het goed, een karakter in de niet gemaakte animatiefilm. Al is het aspect van merchandising op zichzelf ook een interessegebied. ‘Wat als ik veel geld zou hebben, zou ik dan een heel groot monumentaal werk maken dat goed te zien is, of juist hele kleine dingen die mensen mee naar huis kunnen nemen, worden ze daar juist gelukkiger van?’

Keihard tegen een muur aanlopen

Als het idee zich gevormd heeft, is het voor Tom bijna al voldoende, hij wil het liefst al het volgende bedenken. ‘De afwerking loop ik nog wel eens op vast, ik wil alles zelf doen om over de kennis te beschikken, maar eigenlijk wil ik het ook niet echt zelf maken. Het maken zelf heeft niet zozeer mijn interesse. Ik heb vooral veel mensen om me heen nodig die daar een rol in kunnen spelen. Gelukkig zijn die er ook. Voor mij zijn ze de experts die mijn beeldtaal begrijpen en mee kunnen beslissen hoe we het uit gaan voeren. Ze zijn feitelijk de medemakers.’

De openbare ruimte vraagt wel om een zekere vasthoudendheid in aanpak, die Tom zelf typeert als ‘eerst doen, ik ren graag keihard tegen de muur aan, soms meerdere keren en dan weet ik hoe het moet.’ De voldoening is het waard, zoals het beeld Andert dat in ‘s-Hertogenbosch zijn intrek heeft genomen. ‘Het blijft een raar idee dat mensen er naar kunnen kijken, aan kunnen raken, er mee op de foto gaan, terwijl ik heel ergens anders ben.’

Droomhuis

Zijn laatste werk, Droomhuis, bestaat al langer als idee in een schetsboek, nu gaat het werkelijkheid worden wat voor hem net zo spannend is. Hoe pakken de keuzes uit, wat gaat de afwerking worden? Hoe gaan de tegenstrijdige elementen die op papier zo vanzelfsprekend zijn samenwerken? Uiteindelijk wordt zo’n schets toch weer een nieuw ding. Wat het materiaalgebruik betreft heeft hij wel de nodige nieuwe ontdekkingen gedaan, hij durft nu meer organische elementen toe te laten. Een voortschrijdend inzicht is dat een gladde afwerking niet de enige manier is. Hoe nieuwe maakmethodes een verrijking kunnen zijn.

Het werk Droomhuis komt op het braakliggende terrein Drie Hoefijzers te Breda te staan, op een punt dat zowel de passanten, trein- en busreizigers het goed kunnen zien. Als een baken voor het feit dat er over een tijdje een nieuwe woonwijk wordt gebouwd. Het beeld laat een wolk met een klein huisje zien dat hoog boven het gras ‘zweeft’. Vastgehouden aan de grond door een anker. Een geschenk aan de reiziger die verlangt naar huis.

Ooit eens…

Voor Tom zou zijn droomhuis eruit bestaan dat het niet voor hem alleen is, om ooit samen met een aantal kunstenaars ergens te wonen waar werken en leven samenvallen.
Een gedachte die voor nu is opgetekend in het schetsarchief, samen met de nog niet gemaakte beelden. ‘Een beeld dat ik altijd nog eens zou willen maken, is een hangjongere. Dat is niet kritisch bedoeld maar als onderdeel van het straatbeeld, bijvoorbeeld een steegje dat niet heel erg fijn is om te zijn en waar je een kunstwerk ook niet zal verwachten.’

Experimenteren met de materiaalaspecten van zijn werk, daar zal hij zich de komende tijd op toeleggen. Om te zien hoe zijn werk past in de wereld of hoe de wereld zich aanpast aan zijn werk. Nu is Nederland niet echt de meest ideale omgeving om de beeldtaal van Tom te kunnen waarderen. ‘In Japan of Los Angeles zou het waarschijnlijk makkelijker aanslaan, maar misschien is het juist goed om het hier te laten plaatsvinden. Hier kan nog het verschil worden gemaakt en dat is juist weer goed.’