When Yellow Gets Blue, Rachel Gruijters

Rachel Gruijters is onderweg naar Zweden. Het land van de actrice Ingrid en de regisseur Ingmar Bergman waar ze ter plaatse de herinnering aan hun filmwerk wil ervaren. Het wordt een lange reis waarvan het moment van aankomst nog niet vaststaat. Een reis die begon met het leren van de Zweedse taal en het verlaten van Gent waar ze gestudeerd heeft, met een tussenstop in Zundert om als Artist in Residence de verbinding te leggen tussen zichzelf en de historie van Vincent van Gogh.

Starry, Starry Night

Toeval bracht Rachel indertijd in Gent voor haar studie waar ze koos voor de studierichting die ze het minste kende, autonome vormgeving. Het gebouw, het mooie weer en de kippen in de tuin overtuigden haar al voordat ze de inhoud kende.

“Niet de technische perfectie, maar nadenken over wat je wil uitdrukken en daar media bij kiezen, dat is wat in deze studie belangrijk is. En toen ik later ook de altijd – en niet altijd makkelijke – terugkerende waaromvraag wist te beantwoorden, toen werd het ook leuk. In mijn werk zoek ik een link tussen persoonlijke herinneringen en de algemene historie. Zo begon ik met een stamboomonderzoek naar mijn voorouders uit Helmond, waarvan een deel vroeger het ambacht van roodverver uitoefende. In fotografische weergaven probeerde ik niet zozeer hen te verbeelden, maar mijn idee van wie zij waren met behulp van kostuums en enscenering. Dat geldt ook voor een film die ik heb gemaakt waarin ik mezelf projecteer in de sfeer van Hollywood tijdens de jaren 40. Bekende actrices in een gekunstelde set van hun huis, in mijn huis. Iedereen kent die sfeer wel, het is universeel en ik gebruik dat om andere lagen toe te voegen. Films inspireren me, maar zelden direct. Er wordt een zaadje geplant waarvan het soms lang kan duren voor het ontkiemt.”

Bluer than Velvet was the night

Meestal neemt het maken van films bij Rachel meer tijd in beslag dan de maand die de residency hier duurt. Minder tijd leidt tot het kaderen van keuzes, die begonnen met het uitgangspunt dat Vincent veel wandelde net als zij na haar vertrek uit Gent. Alleen zijn met overpeinzingsmomenten in een universum van natuur en schoonheid.

“Vincent benoemt het alleen zijn met de eigen gedachten ook in zijn brieven, vooral hoe dat is in de nacht. Ik ben een dagdromer, geen nachtmens, maar het prikkelde mijn fantasie. De eerste week ben ik veel op pad gegaan met een fieldrecorder om geluid op te nemen voor een soundscape. Sinds corona ben ik me meer met audio gaan bezighouden en met geluiden gaan knutselen. Toen het weer hier beter werd na regen, hagel en sneeuw kon ik in de zon de filmopnames maken die ik voor ogen had. Dat had natuurlijk wel effect op het werkproces, je moet direct reageren wanneer de mogelijkheid zich voordoet. De film laat de ervaring zien van het rondlopen in de natuur, wat langzaamaan overgaat in een droomwereld, een parallel universum. De geluiden worden ook steeds melodischer tot het overgaat in de song Blue Star.”

When Sunny Gets Blue

Muziek werkt voor Rachel als een mentale soundtrack. Zo begon ze de voorbereidingen met het nummer Vincent van Don McClean in haar hoofd totdat ze in Zundert arriveerde. Toen werd het Blue Velvet, vooral bekend van de film van David Lynch al berust iedere gelijkenis op toeval. Het gaat om het benaderen van de juiste sfeer om te kunnen werken.

“De titel van deze werkperiode is weer een andere song, een parafrase op When Sunny Gets Blue. Het geel en blauw in mijn versie When Yellow Gets Blue is een referentie naar Vincent. Wat ik hier heb gemaakt is melancholischer geworden dan ik dacht. Misschien door het veranderlijke weer, door de blue feeling van de liedjes in mijn hoofd. Weken aan een stuk hoor ik dan dezelfde. Maar melancholie mag, als het hoopgevend is. Vincent kende in het manische ook gelukkige of euforische momenten. Ik herken het als hij schrijft over het wegdromen, hoe hij zich al wandelend terugvindt en geïnspireerd wordt door de natuur. Dat dit leidt tot een film, dat gaat vanzelf. De referentie naar film maakt deel uit van mijn dagelijks leven. Door het dramatiseren kun je afstand nemen van de wereld en tegelijkertijd de werkelijkheid vergroten.”

But mem’ries will fade

Met het einde van de residency in zicht bereid Rachel zich voor op de expositie. De film zal worden getoond in de verduisterde Van GoghGalerie samen met foto’s die ze heeft gemaakt. Polaroids die zij als tekeningen beschouwd krijgen binnen de presentatie betekenisvolle combinaties terwijl andere foto’s zich manifesteren in de vorm van lichtbakken.

“Ik wil met de tentoonstelling meerdere zintuigen beroeren bij de bezoekers. Er komen geurende bloemen te staan, van dezelfde bloemkweker als waar ik in de tuin mocht filmen. Verschillende elementen komen nu bij elkaar en dat moet ik nog laten bezinken. Normaal werk ik heel traag en kan ik objectiever naar het resultaat kijken. Nu heeft vooral het element van tijd me gestuurd en mijn eigen herkenning van Vincent en wat hem bezighield. Niet hij, maar ik ben te zien in de film. Ik speel meestal zelf in mijn films, maar ik zie mezelf bijna als een derde persoon. Het is ‘zij’ die anders moet bewegen en niet ‘ik’. In mijn volgende project wil ik nog verder gaan en de regie ook los laten in een monoloog die ik geschreven heb tijdens de lockdown. Het gaat over actrices uit het Hollywoord van de jaren ’30 tot ’50 die niet hun eigen woorden konden kiezen omdat alles bepaald werd door de publiciteitsafdeling. Ik wil juist de nadruk leggen op hoe zij zelf wilden spreken, zoals ze dat pas later konden in talkshows of het schrijven van een autobiografie. Dat geluid is belangrijk, net als bij Vincent die eigenlijk zijn stem ook pas later kreeg.”

Vincent – Don McLean

Blue Velvet – Bobby Vinton

When Sunny Gets Blue – Johnny Matthis