Figuratie is associatie, Cedric ter Bals

De rust in het atelier te Zundert staat in schril contrast met de studio midden in het centrum van Den Haag waar Cedric ter Bals meestal werkt. Kleurpotlood is zijn favoriete materiaal sinds hij op veertienjarige leeftijd een interesse voor het tekenen opvatte, en tekenen is ook wat hij in Zundert doet. Tegen het felle zonlicht, dat rond een uur of vijf weerkaatst wordt op het witte papier, heeft Cedric een provisorische zonnewering gemaakt van twee doeken achtergelaten door Steven Peeters. Het weerhoudt de voorbijgangers niet om af en toe binnen te lopen en te achterhalen of er iets van Vincent zit in Cedrics werk.

Vincent als archetype

Voor Cedric begon de kunsthistorie bij Vincent van Gogh die voor hem nog steeds de belangrijkste kunstenaar is. Het aspect van kopiëren van andere kunstenaars dat Vincent in zijn werk toepaste is een methode die Cedric heeft overgenomen. Al voor hij deze residency aanving kopieerde hij werken van Vincent. In deze werkperiode stelt hij zich de voorwaarde dat hij alleen die werken van Vincent kiest die ook een kopie zijn.

“Zelfs in zijn beste periode kopieerde Vincent, dus het is geen problematische regel. Vincent verzamelde prenten en het kopiëren daarvan was onderdeel van zijn werkmethode. Het is een vergeten manier van werken die geen goede reputatie meer heeft door jatten of plagiaat. Het is juist heel gezond om dat te doen, zo leer je kijken. Bijvoorbeeld toen ik een werk met een herderin kopieerde zag ik eerst vlekken op de achtergrond die later schapen bleken te zijn. Je ziet en ervaart de compositie, de lijnvoering, de gelaagdheid, de kleur, de sfeer, de poëzie. De meeste mensen missen dat allemaal. Kopiëren gaat veel verder dan alleen kijken, de verhouding, de keuzes die je moet maken, waar het vandaan komt. Vincent is als archetype belangrijk als kunstenaar die kijkt naar andere kunstenaars, maar ook omdat hij schrijft over zijn werk. Dat is niet alleen interessant, en informatief omdat het inzicht geeft in zijn werkwijze, maar het gaat ook over reflectie. Hij kan uitleggen wat hij doet en waarom en toch wordt niet alles ontrafelt.”

De blinde vlek

Je kunt het werk van Cedric in zekere zin autobiografisch noemen. Zelfs in het kopiëren van Vincent van Gogh, want daarna is het zijn Van Gogh. In de overtuiging dat je als kunstenaar niet al te vast moet zitten kiest hij voor figuratie in plaats van de voor hem ondefinieerbare abstractie. Zijn tekeningen zijn bijna objecten door de omlijsting onderdeel te maken van het geheel waarin de tekeningen verder gaan.

“Figuratie is associatie, plaats dit naast iets anders en geef het de ruimte. De ruimte is ook een plek, iets waartoe je je kan verhouden. De blinde vlek is dat je niet altijd weet waar je over praat. Je werk maak je gewoon. Het is een gevoel, ik weet niet waarom ik teken zoals ik teken. Ik doe dat ongeacht of ik het kan uitleggen, maar is dat erg? Zo is onlangs een nieuwe tekening van Vincent gevonden, die heb ik gebruikt in een serie genaamd Eternitys Gate. Ik refereer hierin ook naar Gavrilo Princip, de schutter die Franz Ferdinand heeft neergeschoten wat WO I heeft veroorzaakt. De treurende man kan slachtoffer zijn in relatie tot dit onderwerp, maar ook de dader. Ik ben geen historicus, ik vertaal het via mijn associaties. De continue associatie, de ruimte, het gaat maar door. Ik heb een overactief brein, te veel dingen die ik niet kan afsluiten. Hoe pinpoint je je gevoelens? Daar heb ik altijd moeite mee en daarom maak ik werk.”

Conflict

Een associatie begint voor Cedric als iets onlogisch dat hij probeert logisch te maken, maar niet alles kan of hoeft verklaart te worden. De drang van anderen om dat toch te doen ziet hij stranden in een onlogische conclusie die bijna altijd tot conflict leidt.

“Conflict is een belangrijk thema in mijn werk. Hoe ga je met jezelf om in verhouding tot een ander? De waarden en normen die ik meeneem in de worsteling met mezelf komt vaak terug in mijn werk. Dat zie je ook in de historie van Vincent, bij Madame Ginoux de eigenaresse van het hotel waar Vincent in Arles verbleef. Na haar aanvankelijke vriendelijkheid keerde zij zich ook tegen hem net als iedereen. Veel mensen doen gekke dingen, maar dat komt niet altijd in de geschiedenis terecht. Vincent is een beroemdheid geworden, en als je dan daarmee in verband wordt gebracht op een negatieve manier dan ben je de rotzak in het verhaal. Het portret dat ik van haar heb gemaakt, naar Vincent, is een visioen van het martelaarschap. De boodschap die ik probeer uit te drukken is dat het leven niet maakbaar is. In die zin maak ik geen kopieën maar interpretaties.“

Het comfort in de kunst

Cedric pleit ervoor om kunst meer toegankelijk te maken voor de mensen. Beeldende kunst is verrijkend voor hem en dat kan het ook voor anderen zijn. Dat sluit diepgang niet uit, maar vraagt om een andere manier van vertellen.

“Het comfort dat de mensen altijd willen, zelfs in de kunst is het allemaal geregeld, academie, post-academie, galerie, beurs, fondsen, etc.. Het gaat om het zetten van de juiste stappen, maar dan ben je niet vrij. Vincent bevond zich toen in een hotspot voor de kunst: Parijs. Hij was zo eigenwijs om zijn eigen weg te volgen naar de provincie, minder mogelijkheden, maar goed voor zijn artistieke ontwikkeling. Daar moet je lef voor hebben. Dat bewonder ik en zet me aan het denken om de Randstad te verlaten. Misschien naar Verdun. Als kind maakte het bezoek aan een monument daar – een knekelhuis met duizenden niet geïdentificeerde soldaten – een grote indruk op mij. Dat voer ik terug naar een spiritueel iets. Verdun staat voor mij voor de moderne mens, de mens als radertje in het grotere geheel van de industrialisering. Al die oorlogen waar we van profiteerden, tegelijkertijd ook weer niet zoals het Midden-Oosten, daar dragen we nu de gevolgen van. Ik geef de soldaat niet de rol van mens, maar van De Mens. De eerste wereldoorlog komt dan ook vaak terug in mijn werk, ook hier in Zundert. Mijn belangrijkste ontdekking tijdens deze periode is het experiment. Niet het tekenen want dat kan ik al, maar met het kader eromheen. Ik heb met andere materialen zoals papier-maché en de 3D pen kunnen werken in plaats van een kartonnen lijst. Het is licht en stuurbaar en heeft kleur wat voor mijn werk belangrijk is. Hiermee kan ik een andere beeldtaal spreken.”