De parallelle wereld van Danielle Lemaire

In oktober 2017 werd de CD The best of Danielle Lemaire uitgebracht, een compilatie van geluidsmateriaal dat zich bevindt op zeldzame albums of nu pas voor het eerst wordt toevertrouwd aan de geluidsdrager. Een verzameling van twintig jaar kunstenaarschap en een reis naar Japan was de aanleiding tot een gesprek dat begon met een getekende conferentie.

Sweet Dreams
Bij binnenkomst in het atelier van Danielle Lemaire hangt prominent een grote tekening van een groep mensen die in een kring zitten. De personen zijn verschillend maar ook niet uitgesproken in hun uiterlijke kenmerken. Op de achtergrond zijn bergen te zien die lijken te zijn verweven met de personages. Japan?

“Eigenlijk moet ik eerst iets vertellen over Asuna Arashi. Hij is een Japanse kunstenaar en net als ik een liefhebber van het gebruik van speelgoed bij het maken van muziek. We kwamen in contact toen hij muziek van mij en van mijn man Jan Van Den Dobbelsteen kocht via onze website. We bleken veel gemeen te hebben. We bleven corresponderen dus toen hij op tour ging in Europa hebben we vanzelfsprekend elkaar opgezocht om samen te werken. Muziek is een universele taal die met een natuurlijke eenvoud verbindt.”

Danielle Lemaire gelooft in wonderen, het is haar levenshouding om deze te accepteren. Het is haar kunstenaarshouding om deze niet te analyseren; er mag een parallelle wereld zijn. In Japan bleek deze ook echt te bestaan, waar ze met haar muziek onbewust een schare fans heeft opgebouwd. Door Asuna kwam ze in contact met Sweet Dreams Press, een Japans platenlabel in Tokyo. De bevlogen eigenaar heeft, in tegenstelling tot de meeste Japanners, veel contact met het westen. Er volgde een compilatie op dit label met een bijdrage van Atsuo Ogawo, een Japanse tekenaar die al langer bekend was met de muziek van Danielle. De teksten die hij schreef zijn samen met de tekeningen van Danielle uitgegeven in boekvorm.

Land van de rijzende zon
Danielle was eerder in Japan geweest en wilde dolgraag weer terug, nu voor een langere periode. Asuna haalde haar over om niet voor Tokyo te kiezen maar op residentie te gaan in Kanazawa, een stad die slechts een treinreis van vier uur verwijderd ligt van de hoofdstad. Samen met Jan Van Den Dobbelsteen, met wie ze JADA is, besloten ze af te reizen naar KAPO, het kunstenaarsinitiatief waarin ook de Artist in Residence is gevestigd. Makkelijk was dat niet: het traject om tot afspraken te komen was een reis op zich.

“In Japan is de communicatie iets aparts. Ze zijn heel gefocust en dan lijkt het of er geen einde aan de tijd komt, maar die omkaderde momenten duren ook niet langer dan strikt noodzakelijk. Er wordt ook niet heel veel Engels gesproken, wat het ook niet makkelijker maakt. Lange tijd hoorde ik niets, maar toen ik liet weten dat we er echt aankwamen pikten ze gelijk de draad weer op. Het is wat dat betreft wel hard werken om contact te onderhouden, ze lijken te leven in bubbels.”

De residentie bleek een bijzondere constructie, het is gevestigd in een oud bankgebouw waar op zijn Japans allemaal kleine hokjes in zijn gemaakt als atelier. In dit atelierpand was er ook een hokje voor de resident, maar dat was niet zoals zij konden werken. Ze wisten de eigenaar te overtuigen dat de centrale benedenruimte die nu niet gebruikt werd een betere plek voor hen zou zijn.

Werkperiode
De betonnen omgeving van het jaren 70 bankgebouw staat in schril contrast met de verwachte historische omgeving. De stad bleek een combinatie tussen het oude en het moderne van de stedenbouw in Japan. “Maar dat is niet erg, het was eigenlijk heel goed, beton is ook goed. KAPO, is wat Artist in Residence betreft spartaans, een beetje zoals vroeger in Nederland. Toen het nog allemaal begon en je genoegen nam met wat je aantrof. Hoewel de cultuur wel heel anders is, toch gaat het ook hier op een natuurlijke wijze in elkaar over.”

De ruwe benedenruimte beviel Danielle en Jan. Het bood genoeg plek om naast elkaar samen te werken en zich te verhouden tot dit ‘vergeten’ deel van het pand. Ze baseerden zich op de Tao, maar hadden allebei hun eigen methode. Danielle begon met kleur op de wanden, dat was de basis om deze ruimte te leren kennen en de drager van de vele tekeningen die zij hier maakte. Jan maakte op de wanden onder meer monochromen, boeken, sculpturen en schilderijen.

Een periode die besloten werd met een optreden, na eerst een promotietour te hebben gemaakt voor haar nieuwe CD langs uitverkochte zaaltjes. “Al onze nieuwe Japanse kennissen waren aanwezig bij de opening, zelfs de huisbaas en mensen uit de buurt en ze namen allemaal een cadeautje mee. We werden ook best snel opgenomen in de gemeenschap, we hadden zelfs deelgenomen aan een spontane buurtbarbecue, op zijn Japans dan. Het was heel vanzelfsprekend hoe we opgingen in de situatie waarin we ons bevonden.”

De taal van het ambacht
Ze combineerden hun verblijf met het bezoek aan KOGEI, een biënnale van kunst en design die voortkomt uit een mix van eeuwenoude traditionele ambachtelijke technieken met moderne toepassingen. Ondanks de hoogstaande kwaliteit was het niet wat ze verwacht hadden, de inhoudelijke concepten te behoudend waarop ze hun eigen plan trokken.

“Het doel van de residentie was om ook in contact te komen met het ambacht van Japan. Kanazama heeft een grote concentratie van ambachtslieden. Het is een besloten wereldje waarin ambachtslieden gelijkwaardig zijn aan kunstenaars. Je moet hun respect verdienen voor je met ze kunt werken want er is voldoende vraag voor hen. De eerste stap is dan ook hen bezoeken en elkaar leren kennen voordat je je vraag kunt stellen. En dan zul je hen moeten overtuigen van de waarde van je idee, het belang van je vraag. Het helpt zeker dat je speciaal vanuit Europa naar Japan bent gereisd, om hen te ontmoeten. Op een andere manier zou dat nooit gelukt zijn.”

Met Asuna hebben ze verschillende culturele plekken in de stad bezocht, hippe koffietentjes in historische panden waar ook veel ambachtslieden komen. In één daarvan ontmoette ze Mayumi Ichikawa. Zij is de bekendste papiermaker van de omgeving en haar werk wordt onder andere verkocht in het museum voor moderne kunst in Kanazawa. Ze werkt veel met bladgoud omdat goud hier hoog staat aangeschreven. Speciaal voor Danielle heeft ze papier gemaakt met minuscule goudvlokjes.

Hoe alles samen komt
Na zes weken aan de andere kant van de wereld te zijn geweest. Een koffer vol kostbaarheden, een hoofd vol ervaringen en een gevuld adresboek komt de vraag op hoe deze ervaring is samen te vatten.

“Openheid, dat komt door Japan. Niet alleen dat ik nu weet dat er belangstelling is voor mijn werk, mijn muziek en mijn publicaties. Het was geweldig hoe liefdevol ze mijn boekjes en uitgaves koesterden. Ik ga zeker terug om ook zelf op the Tokyo Art Book Fair te staan.
Maar vooral hoe het ambacht, het materiaal zijn positie verdiend. De respectvolle omgang met de ambachtslieden gaat verder dan vormelijkheid. De reden bepaalt de inhoud, de diepere laag om samen te werken en dus een volwaardige relatie tussen kunstenaar en ambachtsman, of vrouw, op te bouwen. Je moet elkaar volledig kunnen begrijpen, het is raar om te veronderstellen dat je zomaar iemand kan vragen iets te doen zonder dat je in dat proces kan denken. Je moet de taal spreken van het ambacht, het is een meerwaarde dat je die taal kan spreken op verschillende manieren.”

Terug naar de grote tekening, waarmee het gesprek begon. Hoewel de conferentie, het samenkomen, vaker een rol speelt in de tekeningen van Danielle, is de vergadering hier losgezongen van de omgeving. Alleen door de bergen nog verbonden aan de aarde maar de cirkel die de personen beschrijven, die herkenbaar zijn maar tegelijkertijd universeel in hun karakters, oogt als een bubbel. Een Japanse bubbel neem ik aan, niet onaangenaam, maar wel besloten. ‘Binnen de hermetische context, de bubbel, bevindt zich een oneindige ruimte. Ieder van ons is het gegund om in de tijdelijkheid deze positie in te nemen.’