Don’t be evil

Niet voor iedereen is het bekend dat Google een motto heeft, zij het officieus, te weten Don’t be evil. Menigeen zal daar de nodige vraagtekens bij zetten aangezien Google niet bekend staat als de meest ethische onderneming. Hoewel dat niemand ervan zal weerhouden om Google dagelijks te gebruiken is er altijd het knagende gevoel wie nu eigenlijk wie gebruikt. Maar voor diegenen die dit niet als belemmerend ervaren, het invoeren van de zoekterm Don’t be evil geeft ook toegang tot een online publicatie van de tentoonstelling Don’t be Evil die te zien was in het jaar 2013 in Electron te Breda.

Simon Kentgens, één van de vijftien kunstenaars die deelnamen aan deze groepstentoonstelling, ontwierp deze ingenieuze reflectie op het panoptische uitgangspunt van de getoonde werken. De thema’s die centraal stonden zoals privacy, disciplinering, manipulatie, openbare ruimte maar vooral het kijken en bekeken worden zijn op verschillende niveaus terugvertaald naar het allergrootste panopticum: het internet! De overgang van de zoekpagina naar de publicatie voelt aan als Alice through the looking glass, je bevindt je aan de andere zijde zonder dat je het gemerkt hebt. De gefixeerde omgeving bevat zoekresultaten met alleen de deelnemende kunstenaars van de gelijknamige tentoonstelling met Iris Bouwmeester, Katie Lagast, Jacqueline Overberg, Arjan Janssen, Bart Lodewijks, Mark Cloet, Thomas Bakker, Jan Adriaans, Bert Schutter, Laurent Malherbe, Gerard Koek, Joost Mol, Simon Kentgens, Eva Olthof en Andre Kok.

Katie Lagast

De site dont-be-evil.nl oogt hetzelfde als de reguliere Google zoekpagina door een bijna identieke vormgeving. De namen van de kunstenaars zijn in Google termen genoteerd met een citaat die zij speciaal over het werk op de expositie hebben geschreven. Hiervoor werd hen gevraagd om in één zin, maar zonder beperking van lengte, te omschrijven wat zij op de expositie van Don’t be evil lieten zien. De afbeeldingen die dit vergezellen zijn de werken van de tentoonstelling. Ieder element van de site is in functie, er zijn geen valse links.

Bart Lodewijks (muurtekening) Iris Bouwmeester (sculptuur)

In de expositie domineerde de toren van Simon Kentgens, het rolmodel van de expositie, als object en als representant van het panoptische principe. Deze toren, De Vleut, was oorspronkelijk een Land Art kunstwerk van een kleine zeven meter hoog die in de buitenruimte de bezoeker verheft en uitzicht bood op de weidse omgeving. Door het wisselen van context en omgeving is de toren in de Grote Hal van Electron een andere rol toebedeeld, namelijk een dominant object waartoe alle overige werken zich moeten verhouden. De toren bood ook uitzicht op alle werken die door hun plaatsing van elkaar gescheiden waren. De website dont-be-evil.nl is een parallelle variant, de virtuele ivoren uitkijktoren van Google’s speurend oog.

Panoptica hebben al langere tijd deel uitgemaakt van onze dagelijkse maatschappij, de bekendste zijn voor inwoners van Haarlem, Leiden en Breda de koepelgevangenissen die volgens de methode van de Engelse verlichtingsfilosoof Jeremy Bentham (1748-1832) zijn gebouwd om te bewaken en te disciplineren. De Franse filosoof Michel Foucault (1926-1984) gaf het panoptisme een maatschappelijke betekenis. De mens zit verankerd in machtsstructuren waarbij het panoptisme een metafoor is om de disciplinering duidelijk te maken.Structuren die bestempeld kunnen worden als universeel zij het in wisselende uitgangssituaties.

Laurent Malherbe

Nickel van Duijvenboden heeft in reactie op het tentoonstellingsproject een drietal teksten geschreven, of om precies te zijn, één tekst met drie verschillende aankomsten. Iedere aankomst in een ander werelddeel met als titels: Angola, Zuid-Californië en Midden-Duitsland. Drie gebieden met een eigen geschiedenis en invloedsfeer waar de reiziger, getypeerd als verstekeling, door wordt getekend. De perceptie van de protagonist versus zijn omgeving zijn unheimlich en dwingend gevuld met stille getuigen van gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden of mogelijk plaats gaan vinden. De verplaatsing van een individu naar een situatie die niet de natuurlijke habitat is compliceert de bewegingsvrijheid. De allesoverheersende blik van de anderen is een mengeling tussen het ervaren van het persoonlijke en het feitelijke. Wie kijkt naar wie?

Thomas Bakker