Met terugwerkende kracht

1. Opruimen

Van zolder kwam een plat, in bubbel plastic verpakt, ding. Op de bruine tape stond ‘atelier’. Daar moest het na de verhuizing heen. Het atelier was beneden, waarschijnlijk heeft het daar een tijd gestaan. Achter een kast? In een rek?

Het atelier is alweer jaren elders. Tijdens de verhuizing naar het andere atelier is het ding waarschijnlijk boven op zolder gezet. Althans dat denk ik nu ik het weer terug heb gevonden.

In eerste instantie zei het pakket me niks, maar toen ik het bubbel plastic opende zag ik het direct: De Pindafabriek!

Rechtsonder gesigneerd: ’81.

Alweer 36, nee 37 jaar oud.

Een plaatje multiplex van 70 bij 40 centimeter. Op latjes van 4 cm dikte. Een schilderijmaat voor aan de muur, rechtop en al verouderd zoals vurenhout en multiplex verouderen: lelijk.

Op de plaat zijn drie houten schijven gemonteerd, rechts één als aandrijfwiel en links daarvan, boven elkaar in het midden van het ding, de twee andere schijven. Alle drie de schijven zijn even groot, een centimeter of tien in doorsnee. In de zijkanten ervan heb ik – maar hoe heb ik dat gedaan toen? – sleuven gemaakt, waar een elastiek doorheen kan. Een rond elastiek dat vanaf het aandrijfwiel eerst naar het ene en dan naar het andere wiel gaat, op zo’n manier dat deze twee wielen tegengesteld gaan draaien als er aan het aandrijfwiel gedraaid wordt, dat daartoe een uitstekend pennetje heeft voor houvast.

Als het paneel aan de muur hangt, zijn de drie wielen beneden. Op de onderste helft van het paneel. Op het bovenste gedeelte zitten twee papierklemmen geschroefd, waartussen een liggend velletje A4 past.

Uit het bovenste van de twee aangedreven wielen steekt een pennetje. Een stangetje waar een oogje in gebogen is past op dit pennetje. Naar boven loopt dit stangetje door naar het velletje A4. Er zit een potloodstompje aan het uiteinde dat over het papier kan krassen.

Het stangetje loopt ook door naar onderen. Het splitst in tweeën om een langgerekte vork te worden die over het pennetje valt dat uit het tweede aangedreven wiel steekt.

Wordt nu het aandrijfwiel rondgedraaid, dan gaat het bovenste wiel rond en hierdoor gaat het stangetje op en neer, omdat het met het oogje aan het pennetje van het bovenste wiel zit. Maar, omdat het onderkant van het stangetje, de vork, over het pennetje uit het tegengesteld draaiende onderste wiel zit, krijgt het stangetje met boven het het potloodstompje, tijdens het op en naar gaan onvermoede zijzwiepen.

Ik kon me destijds niet voorstellen wat het resultaat zou zijn, maar was verrast dat het na verloop van tijd steeds op een pinda ging lijken wat de machine tekende. Eerst een tijdlang cirkels in het midden, waarbij er altijd een wit rondje op het A4-tje bleef, dan ging het langzaam over in een ovaal, eerst naar links, steeds langwerpiger, dan verschoof het weer naar rechts en het eindigde weer als een cirkel.

Het elastiek was na zoveel jaren verdord en verkruimelde onder mijn vingers. Nieuw elastiek van de garenwinkel voldeed niet goed: te dun.

Nu moet ik opzoek naar het juiste elastiek, er zit al wel een nieuw A4-tje in de machine en met het elastiek van de garenwinkel heb ik hem wel een tijdje aan de praat gekregen, lang genoeg voor een nieuwe pinda.

Vaag komen de herinneringen terug van het maken, al zou ik de plek niet meer weten, waarschijnlijk ergens een keukentafel waar van alles plaatsvond.

De verbazing die ik voelde bij het ontstaan van de eerste pinda komt ook weer langzaam terug. De onbevangenheid om zoiets te maken herinner ik me wel, maar of die ook terugkomt?

Waar is die überhaupt gebleven?

’s Morgens vroeg kwamen er duizend kleuren, duizend kleuren gingen ’s avonds weer weg.

Dit schilderde ik een keer, de woorden, de zin, keer op keer door elkaar heen. Zou het echt zo gaan? Zou alles weer weg gaan?

In het hoofd, in het hart, waar onbevangenheid en verbazing dwaalden, verandert het. Daar moet het kapot, lijkt het soms wel.

Niet dat ik dat wil, ik zou wel willen blijven dwalen met m’n verbazing onder mijn ene en mijn onbevangenheid onder de andere arm. Maar het lijkt erop alsof ik in beide armen nu iets anders met me meetors, een zwaarte die andere dingen naar beneden duwt, zoals een aardlaag op onderliggende lagen drukt. Soms mooi om bloot te leggen, zwaar werk voordat het zover is.