Dit is wat we tot nu toe weten over Sabine de Graaf

‘De stereotiepe kunstenaar die altijd te laat komt, hoge eisen stelt, slecht in contact is, om veel te veel geld vraagt, ervan uit gaat dat ze uitgenodigd wordt en boos is als ze ergens voor wordt afgewezen.’

In de gang hangen gekopieerde pagina’s uit haar rode schetsboekje. De atelierruimte zelf staat vol met allerlei soorten werk; van prints, tekeningen, kleding en speelgoed, tot objecten van hout en papiermaché. Onder de lichtkoepel en voor het raam twee tafels waarop materiaal en gereedschap ligt.

Multidisciplinair kunstenaar Sabine de Graaf steekt de draak met alles, maar misschien nog wel het meeste met zichzelf. Haar werk gaat over internetcultuur, waar ze elementen uitlicht die haar opvallen of interesseren en waar ze vervolgens haar eigen draai aan geeft. Tegelijkertijd met schrijver Linda Köke werkte ze afgelopen maart drie weken bij Witte Rook. In een klein rood notitieboekje, dat ze altijd bij zich draagt, schrijft ze ideeën op en maakt ze kleine schetsjes. Voor deze residentie stelde Sabine zich tot doel alle ideeën uit dat boekje opnieuw te bekijken. Ik spreek haar de dag voor de openstelling terwijl ze bezig is met opruimen en het installeren van haar werk.

fotografie Eline Baggen

Ruth: Wat hebben de afgelopen drie weken je opgeleverd? Je ben hiernaartoe gegaan om je ideeën voor nieuw werk te onderzoeken en vroeg je af waarom je bepaalde dingen wel uitwerkt en andere niet.
Sabine: ‘Daar had ik binnen een dag al antwoord op, haha. Antwoord één was geld en antwoord twee een atelier. Zo simpel is het.’

R: Dus het ontbrak je eigenlijk vooral aan de gelegenheid om die werken te kunnen maken?
S: ‘Inderdaad, de meeste ideeën die ik hier bij Witte Rook heb uitgevoerd zijn ongeveer een half jaar tot twee jaar oud. Deze residentie was ook een goede stok achter de deur om dingen te doen waar ik te lui voor was.’

R: Het is niet zozeer lui denk ik. Er is nu ook gelegenheid, je weet dat er een openingsmoment volgt, dat er mensen komen kijken. Je had het ook eerder kunnen doen, dan ligt het werk vervolgens te wachten in een la. Er was de afgelopen twee jaar minder expositiegelegenheid en de cultuursector heeft met veel beperkingen te maken gehad waardoor het moeilijk was om iets te organiseren.
S: ‘Ja, je regelt alles en een week later is het weer helemaal anders… Het is nog maar twee weken geleden dat alle maatregelen zijn opgeheven dus ik heb nog geen openingen meegemaakt. Daar ben ik best wel weer benieuwd naar. Het voelt nu alsof het volop open kan en dat komt samen met dat het bij mij open gaat; het is mijn opening straks. En het fijne weer helpt ook heel erg mee, ik ben verplicht om daarvan te genieten. Net zoals alle normale mensen.’

R: De afgelopen drie weken heb je eindelijk de ideeën kunnen uitvoeren die al langer in je hoofd zaten. Ben je tevreden? Zijn de werken zo geworden als je voor ogen had?
S: ‘Dat absoluut, maar om nu ook te zeggen het is superdupergoed, dat is veel te vers, dat duurt nog een jaar ofzo. Ik denk eigenlijk dat er vrij weinig verschil zit tussen de dingen die ik hier heb gemaakt of die ik buiten Witte Rook zou maken. Hooguit is de aandacht anders, ik heb nu sneller gewerkt. Voor het werk Softkinderen heb ik eindelijk een brandpen aangeschaft. In mijn hoofd bestond dat werk al een jaar. Nu bestaat het in het echt en ik denk dat ik hem goed heb uitgevoerd en dat het klopt maar ik heb mezelf er misschien niet zo hard mee verrast als ik zou willen.’

R: In die zin is je werk dus redelijk conceptueel. Je heb alleen de materie nodig om aan anderen te kunnen laten zien wat in je hoofd zit. Of komen er soms toch andere dingen uit dan je had verwacht?
S: ‘Toen het eerste werk met de brandpen af was had ik zin om er nog meer mee te maken. Dat werd het werkje waarin ik een Disney figuurtje combineerde met een depressieve quote, dat was een heel nieuw idee. En ook het werk Willow over een McDonald’s speelgoedje dat ik tegenkwam in de tweedehandswinkel, is intuïtief ontstaan. Ik kocht het, keek ernaar en kwam op het idee om het speeltje te vermommen omdat ik dat iets heel doms vond. Dus ik heb schetsjes gemaakt met de titel: Deze vrouw werd geforceerd haar speelgoed te vermommen; dit is waarom.

Dat kwam voort uit een eerder werk met de titel Bredase vrouw heeft Popeye-knuffel gebaard, waarin ik mezelf gefotografeerd heb als de net bevallen moeder van een Popeye-pop. Ik wilde nog een werk in die serie maken maar realiseerde me: dit werk gaat niet over een vrouw, het gaat meer over het speelgoedje. Vervolgens heb ik allemaal roddelsites bezocht om te zien hoe hun vormgeving eruitziet en hoe het tekst gebruik is. Ik wilde heel graag de formulering ‘This is why’. Op basis daarvan heb ik een plaatje gemaakt en tekstjes geschreven. Dat doe ik in mijn werk sowieso graag, de dingen uit hun context halen en vervolgens met iets anders combineren. Je kunt mijn werk zien als een parodie op, of een manier om mensen een spiegel voor te houden.’

fotografie Eline Baggen

Sabine speelt vaak zelf de hoofdrol in haar werk, niet zonder een grote dosis zelfspot. Behalve in het Popeye-werk zien we haar terugkeren op de twee posters die ze speciaal voor deze residentie op groot formaat liet afdrukken. Ze bewerkte verpakkingen van digitale giftcards voor Fortnite en Roblox (een online game en gameplatform die enorm populair zijn op dit moment) en plaatste een foto van zichzelf erin. In het geval van de Fortnite-kaart is Sabine meerdere keren naakt (of halfnaakt?) te zien, terwijl ze als een Droste-poppetje telkens dezelfde kaart vasthoudt. De Roblox-kaart op de print ernaast verbergt de neus van een huilende Sabine. De ironische manier waarop ze haar eigen positie als kunstenaar aan de orde stelt wordt aan de andere kant van de ruimte nog eens benadrukt door de Sabine de Graaf-merchandise met de tekst: I attended Sabine de Graaf’s 8th TED talk and it was wildly interesting, inspiring and eye-opening.

S: ‘Ik zoek nog naar een model om de kleding en accessoires mee te fotograferen, het liefst een oudere man.’

fotografie Eline Baggen

R: Heeft de residentie je behalve veel nieuw werk, nog meer opgeleverd?
‘Het was interessant om hier met Linda te zijn en van alles mee te krijgen over de kunstwereld en met name over wat er zich op de achtergrond afspeelt. Daar heb ik geen weet van, omdat ik me focus op mijn eigen praktijk en omdat ik geen social media gebruik. Dat de wereld om kunstenaars heen zo groot is, daar heb ik gemengde gevoelens over. Ik vraag me af waarom dat zo is en vooral ook, waarom is daar wèl betaald werk? Ik zie dat veel kunstenaars in die wereld vastigheid vinden en dan stoppen met kunstenaar zijn en dat heeft me wel aan het denken gezet. Het contact met Linda gaf me een kijkje achter de schermen. Linda organiseerde tijdens de residentie een bijeenkomst om te praten over kunst en geld en daarin beschreef iemand de stereotiepe kunstenaar die altijd te laat komt, hoge eisen stelt, slecht in contact is, om veel te veel geld vraagt, ervan uit gaat dat ze uitgenodigd wordt en boos is als ze ergens voor wordt afgewezen. Het was interessant om een andere negatieve kant te horen. Ik ken dat type kunstenaar van vroeger, maar nu – zo’n tien jaar later – zie ik er niet veel meer. Volgens mij kom je er niet met zo’n houding. Het deed me denken aan een voorval waarin een leuk baantje ging naar iemand die het niet echt nodig had. Daarom benadrukte ik tijdens het gesprek: ‘Zorg dat je aan anderen denkt als er iets te verdelen is’. Iemand vertelde toen dat ze vaak aan de andere kant staat en vrienden verliest als ze een opdracht uitgeeft of expositie organiseert omdat mensen bepaalde verwachtingen van haar hebben. Het was interessant om die verschillende kanten te horen en het is fijn om uit te wisselen en daardoor meer begrip voor elkaar te krijgen’.

Op zaterdag ben ik aanwezig bij de openingstelling van Sabine en Linda bij Witte Rook. Uit de reacties die Sabine ontvangt op haar werk van bezoekers merk ik dat je ingevoerd moet zijn in internetcultuur om goed te kunnen begrijpen waar haar werk over gaat. En misschien heb je ook een bepaalde denkwijze nodig die nauw verwant is met hoe online verbanden worden gelegd. Die zie ik terug in hoe ze met haar werk omgaat: op een manier waar het plezier vanaf spat verenigt ze de kunstwereld en de wereld van het internet.