Wat je niet ziet is wat je krijgt

Als kunstenaar ben ik onderdeel van de wereld. Vanuit mijn onderdeel-zijn zie ik dingen, verzamel ik fragmenten. Deze input wordt intuïtief opgenomen. De verzamelingen die hieruit ontstaan worden geordend en gelabeld en hiervoor moeten regels opgesteld worden. Daardoor ontstaat een tweede selectie die specifieker is dan de eerste, intuïtieve selectie. Het bewustzijn wordt hierin geactiveerd. Het archief geeft verheldering omdat het een bepaalde voorkeur, esthetiek, zienswijze en waardering toont. Met deze informatie begint het samenstellen van beelden en gedachten. Door deze te bekijken, te analyseren en te reconstrueren, kan een overkoepelend idee ontdekt worden.
Dit idee geeft aanleiding tot verdieping in het onderwerp dat het aandraagt. Dit kan door het voeren van gesprekken, lezen van artikelen, kijken van films en het verder werken aan de beelden die vanuit het archief zijn ontstaan. Nu komt naar boven wat het idee kan inhouden, aan welke regels het moet voldoen en waarom het gedeeld moet worden. Hierbij kom ik door het hoe van het proces tot het waarom van het kunstwerk.

Daarna ga ik vanuit het waarom terug naar het hoe, want hoe krijg ik het waarom in beeld zichtbaar? Hierbij kijk ik naar de samengestelde beelden die vanuit het archief zijn ontstaan en naar het waarom. Op basis daarvan kies ik mijn materialen en kan ik dingen als de ruimte en het formaat bepalen. Eenmaal aan het werk gaat al deze kennis naar de achtergrond en kan ik in het werk verdwijnen. Hierbij wordt het onbewuste weer een belangrijke speler die veel invloed kan hebben op hoe het beeld eruit komt te zien. Het werk is af als het bewustzijn zich niet meer laat uitzetten en betekenis gaat toekennen. Op dat moment gaat het niet-weten van het onbewuste ‘verdwijnen in het beeld’ verloren. Het moment van niet-weten is het belangrijkste dat een kunstwerk voor mij kan hebben. Het werk kan vervolgens getoond worden aan anderen.
Tijdens het tonen ontmoet de kijker het kunstwerk. Vlak voor de waarneming bewust wordt, is er een onbewuste waarneming. Dit is het moment van niet-weten. Dit moment kan iets drastisch veranderen. Of niet.

Als het niet-weten-moment van het beeld voorbij is gegaan, is de essentie van het kunstwerk voor mij verdwenen. Het kunstwerk is dan door de waarneming in het bewustzijn gekoppeld aan externe dingen (zoals het licht in de ruimte en het formaat van het beeld) en eigen associaties. Het kan daar niet meer los van gezien worden. Als een kunstwerk door veel mensen aan hetzelfde gekoppeld wordt, bijvoorbeeld aan een bepaald tijdsbeeld of gevoel, dan verwerft het een plek binnen de historie.

De historie is in grote mate bepalend voor onze cultuur. Daarom wordt belang gehecht aan musea als cultuur-bewakers, die een onderdeel van de cultuur bewaken en in inzichtelijk maken. Bij dit inzichtelijk maken is de rol van de curator doorslaggevend. Hij of zij is de verteller, die door middel van de plaatsing, belichting en toelichting van het kunstwerk verbanden zichtbaar maakt en daarmee een context creeërt waarin het kunstwerk, binnen de toenmalige tijdsgeest, leesbaar en toegankelijk wordt gemaakt.
Het kunstwerk heeft dan de rol van een geschiedkundige of educatieve illustratie.

Desondanks blijft in de ontmoeting met een persoon altijd het moment van niet-weten bestaan. Dit is de kracht van het kunstwerk, dat daarin (in het moment) autonoom is. De toeschouwer heeft vervolgens de keuze om dieper kennis te maken met het kunstwerk. Daarbij is het van belang dat deze 1-op-1 relatie gevoed wordt met tijd en aandacht. Dit zal alleen gebeuren als iets in het kunstwerk een connectie heeft gekregen met iets in de toeschouwer. Dit is een proces dat onbewust plaatsvind. Als kunst iets kan veranderen, ligt dat besloten in deze ontmoetingen, waarbij de mogelijkheden van het leren kennen en het verdere verloop daarvan zich in het bewustzijn van de toeschouwer nestelen. Van daaruit kan een intrinsieke motivatie groeien die een gevoel van noodzaak tot verandering teweegbrengt.