De intensiteit van Guston

Een aantal weken geleden was ik in Venetië om de Biënnale te zien, een kunstmarathon van vijf dagen waarin meerdere hoogtepunten zaten. Maar van alles wat ik heb gezien heeft de tentoonstelling ‘Philip Guston and the Poets’ in de Gallerie dell’Accademia di Venezia me veruit het meest geraakt.

Aan de hand van vijf dichters worden de werken getoond; D.H. Lawrence, William Butler Yeats, Wallace Stevens, Eugenio Montale en T.S. Eliot. Het concept voor de tentoonstelling komt voort uit een essay dat de curator, Kosme de Barañano, zelf heeft geschreven. Dit essay is gepubliceerd in de catalogus van de tentoonstelling. De opbouw van de tentoonstelling aan de hand van de dichters werkt heel goed omdat de visuele taal van Guston ontdaan wordt van letterlijkheid en aan de kijker de ruimte wordt gegeven om te kijken vanuit poëtisch perspectief. Zonder dat ik alles hoef te duiden kan ik de schilderijen binnendringen als een vinger in rauw gehakt.

Bij binnenkomst is er een ruimte waar een aantal werken uit het begin van zijn oeuvre te zien zijn, zoals een schilderij dat Guston op zijn 17^e maakte van een moeder met kind, een werk waar hij zijn hele leven trots op is geweest.

Dit werk is gekoppeld aan Madonna met het slapende kind van Cosimo Tura (c. 1430-1495). Ook zijn er verschillende tekeningen te zien die hij maakte naar figuren uit Masaccio’s ‘Petrus geneest met zijn schaduw’ en ‘De cijnspenning’. Deze figuren tekende hij als beginnende kunstenaar en ook nog eens helemaal aan het einde van zijn leven. Door ze allemaal bij elkaar te hangen ontstaat een mooie wisselwerking. Alsof tussen deze werken zijn hele leven als kunstenaar is vervat, van leergierige adoratie naar toe-eigening.

In de volgende zalen wordt het werk steeds getoond aan de hand van één dichter waarvan quotaties op de muur staan en een kleine inleidende tekst bij binnenkomst. Deze thematische indeling zorgt ervoor dat werken uit verschillende periodes van Guston’s oeuvre bij elkaar hangen, dus in sommige zalen zie je een abstract werk naast een figuratief werk hangen en wat opvalt is dat ze qua intensiteit even sterk zijn. Zoals hij zelf zegt; “The appearance may change (…) as if you have a choice in the matter, what you do is trying to stay alive and continue, not die (…) What is to the point is that I am in the same state. ”*

Precies die staat van zijn, die intensiteit is wat mij zo trof in de tentoonstelling. Het samenspel tussen de teksten van de dichters, met name het stukje tekst over Eugenio Montale, en de schilderijen van Guston zorgen ervoor dat je de eenzaamheid voelt en een betrokkenheid ervaart bij de intiemste en diepste existentiële vragen die de schilder had. Maar het is de brutale eerlijkheid tegenover zichzelf en het leven die mij de ogen opende.

Guston dwingt me om kritisch naar mezelf en mijn eigen werk te kijken en keuzes te maken. Een van de eerste keuzes was om ook weer op doek te schilderen na vijf jaar alleen maar op restmateriaal te hebben gewerkt. Niet omdat ik de keuze voor ander materiaal totaal verwerp maar omdat doek de rust geeft om me uitsluitend op het geschilderde beeld te richten. Ook de omgang met figuratie in zijn werk is erg inspirerend, symbolen waarvan niemand precies weet waar ze voor staan, maar waar wel een kracht van uitstraalt die de noodzaak bevestigd. De intensiteit en eigenheid van de schilderijen bieden me steun in mijn overtuiging/ambitie dat ik werk moet maken dat over vijfhonderd jaar nog altijd zeggingskracht heeft, en me niet moet laten leiden door tijdelijke trends en stromingen. Het hedendaagse zit volgens mij niet in het bevestigen van de laatste fenomenen en bevindingen, maar juist in de herziening van de grote thema’s vanuit een persoonlijke benadering.

* Quote uit de documentaire ‘Philip Guston: A life lived’ (1982), te bekijken op UbuWeb film: http://www.ubu.com/film/guston_life.html

Afb 1     Philip Guston. Mother and Child, 1930. Olieverf op doek, 101.6 x 76.2 cm Privé collectie.  geraadpleegd van https://artssummary.com/2017/05/13/philip-guston-and-the-poets-at-gallerie-dellaccademia-di-venezia-may-10-september-3-2017/

Afb 2     Cosimo Tura(c. 1430 – 1495). Madonna met slapend kind, ± 1470, Olieverf op panel, 119 x 59 cm, Galleria dell’Accademia, Venetië, Italië. Geraadpleegd van http://allart.biz/photos/image/Cosimo_Tura_11_Madonna_with_the_Sleeping_Child.html

Afb 3     Philip Guston, For M., 1955, olieverf op doek, 193,7 x 182,9 cm. Foto: Suzanne Gerber, Philip Guston & The Poets, Hauser & Wirth Publishers, 2017

Afb 4     Philip Guston, Untitled, 1976, olieverf op doek, 172,1 x 201,9 cm. Foto: Suzanne Gerber, Philip Guston & The Poets, Hauser & Wirth Publishers, 2017

Afb 5     Scan van tekst over Eugenio Montale door Kosme de Barañano uit de catalogus; Philip Guston & The Poets, Hauser & Wirth Publishers, 2017

Afb 6     Philip Guston, Sleeping, 1977, olieverf op doek, 213,4 x 175,3 cm. Foto: Suzanne Gerber, Philip Guston & The Poets, Hauser & Wirth Publishers, 2017