De ontmoeting met de natuur is anders als je alleen gaat, Tessa de Swart

Een residentie hoeft geen plek voor afzondering te zijn. Voor Tessa de Swart is het een moment van ontmoeting dat haar uit de stilte van de eigen werkplek haalt. Hoewel het samen zijn met gelijkgestemden noodzakelijk is, en ze veel mensen heeft uitgenodigd om haar te bezoeken in het atelier, toch is de ontmoeting met de mensen die er al zijn even waardevol. Het onbevangen gesprek dat  plaatsvindt gewoon omdat het kan.

De residentie

Als je woonruimte klein is dan moet je werkruimte groot zijn. Tessa werkt overal ter wereld, haar atelier bestaat in de tijdelijkheid van de doorreis, waar iedere nieuwe plek een stukje van de puzzel is. Ze reist veel zoals onlangs naar het eiland El Hierro, één van de Canarische eilanden voor een residentie. Een omgeving die in tegenstelling tot het gangbare idee zich nog heeft weten te onttrekken aan het toerisme en  gekenmerkt wordt door een wilde natuur met een minimum aan bewoning. Terug in het gecultiveerde Nederland, en de Brabantse realiteit van Zundert, werkt ze gestaag door tussen de regelmaat van de dag.

‘Vandaag is het donderdag, tuindag. De tuinmannen zijn aan het werk en zijn duidelijk aanwezig. Grappig is dat ze bijna niet lijken te merken dat ik er ook ben. Ze praten gewoon hard voor het atelier en gebruiken hun lawaaiige apparatuur. Dat maakt alleen maar dat de rust van het kerkhof hiernaast meer opvalt als ze weg zijn. Ik vind die graven niet eng maar juist fijn. Het is waar je eindigt en in de tussentijd leef je. Zelfs met de dood, zoals iedere dag een mevrouw langs komt om het graf van haar dierbare te verzorgen.’

De natuur

Maar hoe leef je je leven in de tussentijd? Voor Tessa is de natuur een deel van haar zijn, door er veel te fietsen en te wandelen. Het verschaft veel inspiratie maar als je er helemaal in opgaat kun je de mogelijkheid tot reflectie verliezen. Voor Tessa is het contact met de mensen belangrijk om te beseffen wat je doet. Zoals ook Walden van Henri Thoreau voor haar een bevestiging is dat afzondering geen onttrekken is van de sociale contacten, net zo min als hij dat deed.

‘Hier is de natuur krachtig, mysterieus, de wereld kan fluctueren maar die dingen zijn er gewoon, zo troostrijk. Natuur, de kleuren, de warmte, het gevoel van het trillen van de bladeren, het licht op de meren hier. Het is niet zweverig, niet spiritueel, dat zou kunnen maar dat is het niet. Het is verwondering, hoe je naar de dingen kan kijken. En troost, zoals het aanraken van de bomen mij geeft. Je onttrekken van alles en iedereen in de afzondering van die natuur maakt dat jouw waarheid de waarheid is, en dat moet je niet te lang doen.’

De liefde

Maar het liefste kijkt Tessa naar de zee, ze heeft een voorkeur voor water. Talloze liefdesbrieven heeft ze aan de zee geschreven verzameld in haar bundel, Brieven aan de zee. In haar werk is tekst de leidraad en kleur de verbeelding. Ze werkt recht vanuit de reactie van haar lichaam, vol vuur met de warmte die daar doorheen gaat, de aanraking, hoe je je hart voelt. Ze kan hier ook groter werken, door de ruimte maar ook in haar hoofd.

‘Ik begin de dag op de grond, een vel papier en iets om mee te schrijven, om wensen uit te spreken, de kracht om te beginnen. Het gaat vrij intuïtief, zelfs al ziet het er soms niet zo uit, is het een soort van meditatie op papier. Later teken ik weer over de teksten heen, de tekst is de onderlaag,  later volgt het gedicht en daarna de performance. In het werk is censureren heel belangrijk, door bewust tekstdelen af te dekken in de overschildering. Niet alles hoeft ook gelezen te worden, hierdoor ontstaat de afbeelding die juist vorm krijgt door het weghalen. ‘

Het schrijven is voor Tessa de link naar Vincent. In de schoonheid van zijn brieven zit zijn vuur besloten, zijn enorme drang om te werken, zijn passie recht vanuit zijn hart. Een passie die ze herkent en deelt, ze moet ervoor waken dat het haar niet opbrand. Troost is er ook in de boeken die ze heeft meegenomen zoals de gedichten van Ingrid Jonker en Etty Hillesum. Vooral de laatste neemt een bijzondere plek in en is een grote inspiratiebron. ‘Ze werd het denkende hart van de barakken genoemd tijdens de tweede wereldoorlog omdat hoe meer haar bewegingsvrijheid werd ingeperkt, hoe groter haar innerlijke ruimte werd. Steeds meer helderheid kwam er in wat ze heeft geschreven door van bovenaf te kijken om haar eigen emoties te bezien.’

De wereld

Ze wil ervan af, deze werken, ze wil dat het in de wereld komt. Tessa maakt het werk ook niet voor zichzelf, maar voor het publiek. Niet tijdens het maken zelf, maar in de overtuiging dat ze het onder de mensen wil brengen. Ze maakt ook geen onderscheid tussen de mensen en de kunstenaars, ze gelooft niet in dat verschil. Ze ziet creativiteit als een zegen, dat de scheppingskracht die kan stromen en de emotie die loskomt en goed is en mooi om door te kunnen geven. Ook dat deelt ze met Vincent, niet in zijn heftige aard maar wel zijn noodzaak om mensen te helpen, hoe hij het zijn bedoelding was om zijn werk voor de mensen te maken.

‘Vincent is volledig omarmd door het publiek en de kunstenaars, hij is geliefd om zijn werk door de massa en tegelijkertijd is hij een kunstenaar voor kunstenaars gebleven. Dat maakt hem bijzonder, hoe tragisch is het dat dit niet ging tijdens zijn leven. ‘