Graphic Matters: vijf vragen aan Dennis Elbers

Het Graphic Design Festival Breda is een begrip in binnen- en buitenland, de zesde editie is op komst onder de nieuwe naam Graphic Matters. Curator en artistiek leider Dennis Elbers vertelt over het vormgeven van de toekomst.

‘Posterproject’ Felix Kosok, Tomasso Marcolla en Nick Liefhebber

Graphic Matters?

“Na vijf edities hebben we de balans opgemaakt, wat hebben we bereikt en waar willen we naar toe? We zijn in 2008 met veel enthousiasme begonnen zonder een uitgestippeld doel waar we na zoveel jaar moesten uitkomen. De naam is toen gekozen bij gebrek aan beter. Nu weten we wat we kunnen en hoe we onze toekomstvisie willen realiseren. Een nieuwe naam past hierbij.
De naam Graphic Design Festival Breda was te lang en bleef daardoor niet goed hangen. Begrippen als festival en design zijn sinds 2008 flink uitgehold. Omdat we steeds internationaler werken zat zelfs het woord Breda onze ambitie in de weg. We zijn minstens zo actief buiten Nederland. Nu we aan de vooravond van de zesde editie staan, was het tijd voor verandering.“

De meeste mensen ervaren de nieuwe naam dan ook als logisch, zeker omdat de organisatie meer omvat dan een tweejaarlijks inkijkje in actuele grafische vormgeving. Tijdens het schrijven van een meerjarenplan, waarin het festival een belangrijk onderdeel vormt, kwamen ze op Graphic Matters als overkoepelende naam voor alle activiteiten in binnen- en buitenland. Het lag voor de hand om het festival ook zo te noemen, zodat het merk ook de inhoud uitdraagt. Een naam met een zekere gelaagdheid.

“Een grappige anekdote is hoe onze campagne verliep. Het vergt nogal wat organisatie om zo’n naamsverandering goed te plannen, we hadden alles geregeld. Met name de social media. Instagram en Twitter kostten wel wat tijd, maar het lastigst was Facebook. Na veel moeite hadden we daar iemand te pakken, de naamsverandering zou een dag in beslag nemen en daar was onze hele campagne op ingesteld. Er was een teaser gemaakt, en 24 uur later zou Facebook volgen, dachten we. Facebook zette echter de nieuwe naam binnen één minuut online… daar ging onze teaser. In sneltreinvaart moesten we onze hele campagne naar voren halen. Social media gaat soms sneller dan je zelf wil.”

‘Flags of Peace’ Chassé parade Breda

Maar wat is design dan volgens jou?

“Veel mensen denken bij design aan glimmende spullen, dat is niet waar wij mee bezig zijn. Dat zou design degraderen tot een object, juist de impact van ontwerp is voor ons van belang. En met welke gedachte het tot stand is gekomen. Als gebruiker ben je vaak volkomen onbewust van alle vormgeving die je tot je neemt. Met Graphic Matters isoleren we momenten om je hierbij stil te laten staan, we maken je bewust van de actualiteit. Wij laten je kijken, maar je moet het zelf zien.”

Het valt dan ook niet te ontkennen dat er veel veranderd is in de wijze hoe in het dagelijks leven tot ons komt. Dat speelt ook bij vormgeving een rol, niet alleen omdat er veel meer digitaal is geworden maar ook door de manier waarop een vormgever werkt.

“Ontwerpers houden zich niet alleen bezig met huisstijlen en logo’s maar creëren structuren die invloed hebben op de maatschappij. Steeds vaker initiëren ontwerpers eigen projecten vanuit een persoonlijk perspectief. Met hun werkwijze en houding maken ze anderen bewust van actuele kwesties. Ik denk dat we zeker op een maatschappelijk keerpunt zitten dat vraagt om duiding en bewustwording.”

‘Kunstkazerne’ locatie festival Graphic Matters 2017

Veranderd er iets aan het festival?

“Onze ambitie reikt verder dan alleen het festival, we gaan het hele jaar door aan de slag met projecten waarbij het festival een tijdelijk hoogtepunt is, een verzamelplaats van de actuele situatie die we signaleren. Dit keer op één locatie, wat zeker een grote verandering is. We kunnen nu een geconcentreerd festival neerzetten, minder versnipperd zoals voorheen. De nieuwe locatie, het voormalig Breda’s Museum in het Chassé park is ideaal om het binnen en buiten programma met elkaar te verbinden.”

Een plek die te mooi is om voor cultuur verloren te gaan. Onder de naam Kunstkazerne zetten Graphic Matters en BredaPhoto zich in om deze te behouden, voor de festivals maar ook voor de stad omdat er te weinig goede presentatieruimtes zijn van enig formaat. De politieke werkelijkheid is nog anders helaas.

“Financieel kan het altijd beter, maar ik weiger dat te bereiken door platte lobby. De kwaliteit moet voor zich spreken. Misschien idealistisch, maar ook eerlijk. Daarvoor is een goede festivallocatie belangrijk, je kunt je veel meer op de inhoud richten als je je geen zorgen hoeft te maken over de huisvesting. Het creëert ook meer mogelijkheden om ondernemend te zijn, je kunt bijvoorbeeld zelf entree heffen. En het geeft de stad een boost. In principe kan het festival ook in een andere stad plaatsvinden, misschien dat dit zelfs meer publiek zou trekken. Toch vind ik dat het juist hier moet blijven, hier ligt de noodzaak, hier kun je het verschil maken.”

‘Blind Wall’ AKA Corleone (Fotografie Edwin Wiekens)

Blind Walls

De aanwezigheid in de stad gedurende het jaar wordt al enige tijd zichtbaar door verschillende projecten zoals de 3sec.gallery in de Chasséparking en recentelijk met het project Flags of Peace op de Chassé Promenade in het kader van de Vrede van Breda. Het meest tot de verbeelding sprekende project is zonder twijfel de Blind Walls Gallery. Liefdeloze muren in de stad worden getransformeerd tot kleurige beeldverhalen. Inmiddels telt Breda al ruim 60 locaties waar kunstenaars, street artist, illustratoren en vormgevers hun interpretatie geven van de historie van een specifieke plek.

“Daar ging wel twee jaar strijd aan vooraf, omdat de regelgeving niet veel toelaat. Daarnaast overleggen we veel met omwonenden. We proberen zo vroeg mogelijk in gesprek te gaan en bieden duidelijke keuzes met betrekking tot kunstenaars. Als je een hele buurt vraagt wat ze willen dan is het gemiddelde een grijze muur, en dat wil dan weer niemand. Het is maar verf, je kunt het altijd overschilderen. Het is niet voor eeuwig.”

Het Blind Walls Project wordt inmiddels omarmd door gemeente en bewoners. Het is dan ook niet verwonderlijk dat Blind Walls Gallery is genomineerd voor de Brabantse Erfgoedprijs. Immaterieel erfgoed zoals de historische verhalen speelt een grote rol in de muurschilderingen. Dit is een belangrijk verschil met street art in andere steden waar muurschilderingen vaak los van de omgevingscontext staan. Door rondleidingen, te voet en per fiets, en de app nemen steeds meer personen kennis van de achtergronden van de Blind Walls. “Tijdens onze rondleidingen ontmoeten we zowel 65 plussers als jongeren. Onze doelgroep wordt steeds breder.”

‘Mr Poopie’ Hungry Castle uit Barcelona (fotografie Edwin Wiekens)

En de toekomst?

“Plannen genoeg, bijvoorbeeld een alternatieve stadsplattegrond maken die zelfs bewoners de stad laat ontdekken. Met uitzonderlijke cafés, bijzondere instagramspots en winkels die niet in het citymarketing plaatje passen. Een kaart is ook gewoon mooi als fysiek object.”

Maar er zijn nog veel meer mogelijkheden, grafisch ontwerp is een specialistisch gebied waar heel veel over te vertellen valt. Met gemiddeld tweehonderd ontwerpers per festival, ontdekt de organisatie vaak jonge talenten voordat ze doorbreken. Deze willen ze langer betrokken houden en samen meer content produceren. Deze talenten zijn de ambassadeurs die de autoriteit van Graphic Matters bevestigen.

“Als je googelt naar afbeeldingen van Breda, kom je vooral foto’s tegen van de terrassen op de Grote Markt. Dat was een reden om tijdens de Cultuurnacht Mr. Poopie hier te plaatsen. Ineens stond instagram vol met foto’s van een enorme roze drol, een statement en een ander gezicht van de stad. Het is maar een eenvoudig voorbeeld wat je kan bewerkstelligen als je het dagelijks leven benadert vanuit de optiek van graphic design. Dat gaat ons volgende project worden, een persbureau dat zo te werk gaat.”