Greetings from Skauhytt

Tijdens een netwerkevenement voor jonge filmmakers (georganiseerd door stichting KOP) sprak ik tijdens een van zijn pauzes met Ole Nieling. We hadden het al snel over zijn periode in Trondheim, Noorwegen. Daar verbleef hij zes maanden lang in de zelfgebouwde hut ‘Skauhytt’. Na het ontvangen van zijn visitekaartje, geïnspireerd op het kaartje van het personage Patrick Bateman uit ‘American Psycho’, resoneert de zin “New card, what do you think?” verder in mijn hoofd. Ook het lettertype “Sillian Rail” en iets met een watermerk blijft hangen. Het gesprek kreeg een vervolg in de vorm van een nieuwe ontmoeting met Ole. Uiteraard omdat Skauhytt een interessant onderwerp is, maar ook vanwege de rust die als een lage ochtendmist over Ole hangt, het zicht deels wegnemend en je zintuigen stimulerend om harder te werken en je bewustwording te prikkelen.

Ole Nieling verblijft in 2016 in het Bymarka bos vlakbij Trondheim, Noorwegen, gelegen naast het Tronfheimfjord. Van januari tot en met juli studeert hij aan de Norwegian University of Science and Technology (NTNU), hij kiest er echter voor om zijn kamer in te ruilen voor een leven in de buitenlucht. Zijn eerste periode buiten beleeft hij in de vrije natuur en in een oude legertent. Gewapend met een veldbed, een slaapzak die bestand is tegen de ijskoude dagen en nachten in Noorwegen en wollen sokken. Wanneer de sneeuw tot borsthoogte reikt, besluit Ole een sneeuwhut te bouwen. Die geeft hem overdag een prachtig uitzicht, maar ‘s nachts nachtmerries over doodvriezen.

Gelukkig volgt er een nieuw seizoen en brengt de lente de mogelijkheid met zich mee om op zoek te gaan naar materiaal uit de natuur om een woongelegenheid te creëren. Ole gaat niet alleen op zoek naar hout en mos, hij gaat ook op zoek naar de vraag wat dit allemaal met hem doet. Weg gaan van de beperkingen, het gelimiteerde in de Nederlandse natuurlijke vrijheid was zijn drijfveer. Een fatsoenlijk vuurtje stoken mag niet eens, in Scandinavië mag misschien iets meer? Doelbewust is Ole niet op zoek gegaan naar wat er wel en niet mag, wat de boetes zijn en of die er überhaupt zijn, hij gaat liever gewoon het experiment aan. Hij mag jagen, in het bos zitten in een zelfgebouwde hut, vuur maken en hout hakken. Waar identificeer je je mee, met luxe en materialisme of juist met het één zijn met de natuur, de stilte opzoeken en kijken wat er op dat moment gebeurt, zowel om je heen als in jezelf?

Skauhytt: een kleine plek op de wereld waarin je je terug kan trekken, stil zijn omdat dat het kan, genieten van het uitzicht en dat als rijkdom ervaren. Skauhytt is tot februari 2017 in Noorwegen blijven staan, daarna is Ole met een crew teruggegaan om beeld te maken voor de film ‘Walden’ die hij later in 2017 maakt. Een film is een totaalweergave van de omgeving waar Skauhytt staat, beginnend met knipperende stoplichten en een denderende trein, een plots verlicht raam. Langzaam brengt het beeld je van de grond naar de lucht, zwevend boven daken van huizen dwaal je langzaam af naar een bosrijke omgeving; sneeuw, bomen en ander groen vullen het beeld. Vanuit de bewoonde wereld naar een wereld die minder bewoond is, waar de stilte is. Een moment van rust beginnend bij de eerste ademhaling in de ochtend, die gedurende dag doorgaat en soms scherp koud in je longen snijdt.  Momenten waarbij minimalisme een grotere rol speelt dan normaal, de natuurlijke vrijheid vergroot de buitenwereld, maar is tevens je stilte. Een zoektocht naar wat beperkingen – definieer beperkingen – met je doen, hoe ga je om met een omgeving die haast tijdloos is, waar geen politieke voorkeuren zijn en waar geen religie heerst? Ole zocht de stilte op en vind eenzaamheid en confrontatie met zijn eigen grenzen.

Hoe is het om een idee te hebben en dat als een soort virus los te laten? Na zijn verblijf in Noorwegen ging Skauhytt on tour en stond deze onder andere bij AKI ArtEZ en de Verbeke Foundation, en in diverse binnensteden. Skauhytt is Ole’s kunstwerk en hij betrekt er graag andere kunstenaars bij. Hoe ontwikkelt een kunstenaar zich in een minimalistische omgeving die beperkingen met zich meebrengt, maar een beroep doet op de inventiviteit van de persoon, wat doet dat met je creativiteit en inspiratie? Daarom nodigde Ole negen kunstenaars uit voor een hele korte residentie. Slechts één week verbleven zij in Skauhytt. Deze stond in de periode mei tot en met juli in Bronkhorst naast Het Kunstgemaal. Een mooie en schone omgeving die rust uitstraalt waarin de kunstenaars de mogelijkheid krijgen om een te zijn met de natuur. Geen stromend water, geen toilet en geen elektriciteit.

Eli Zegers, Melle Nieling, Aalt van de Glind, Jeroen Kuster, Kira Fröse, Martijn Linssen, Daan den Houter, Roland Spitzer, Nancy de Graaf gingen allen een week lang de confrontatie aan: Skauhytt werd een residentie. Waarbij alle kunstenaars individueel hun residentie beleven, ontstaat er gedurende de gehele periode toch een bijzonder samenwerkingsverband. De hut werd ‘aangekleed’ met persoonlijke dingen van de kunstenaars. De één liet een spiegel achter, de ander een rol wc-papier, een beeldverhaal verspreidt zich. De intentie van de kunstenaar is werk maken, maar niet iedereen kwam daar aan toe. Martijn Linssen die bijvoorbeeld zichzelf tegenkwam door de kou, schoot op slot. Aalt van de Glind ging met zijn zelfgeproduceerde blikcamera het dorp in, ging in gesprek met de bewoners, at bij ze thuis en maakte foto’s van hen. Gewapend met zijn camera en space-achtige helm vertelt hij het verhaal van een zwervende Marsman in Bronkhorst.

Op zaterdag 27 oktober bezocht ik de vernissage van ‘Greetings from Skauhytt’. Dit was tegelijkertijd ook een afsluiting van de gehele residentie. Het werk wat de kunstenaars hebben gemaakt is allemaal ontstaan in de hut, er is niet alleen daadwerkelijk werk geproduceerd in Skauhytt, het is ook een inspiratiebron geweest voor sommigen. Een plek waarbij je terug gaat naar de basis, misschien ook wel naar de basis van je kunstenaarschap. Waar schrijvers met een writer’s block te maken krijgen, kunnen kunstenaars ook  in een sfeer raken waarbij ze niet weten wat ze moeten doen. Martijn kwam aan in een hemdje, maar vergat dat de nacht koud kan zijn. Op zijn video zie je hem dan ook met dekens uit de hut komen. Hij vertelt over zijn zintuiglijke ervaringen: oren en huid. Zijn huid werd koud en zijn oren hoorden alles. Een contraproductiviteit die resulteert in iets wat hij zelden doet, schrijven. Hoe verhoudt het schrijven zich met het exposeren straks tijdens de eindexpositie? De in Rotterdam-Zuid wonende Roland Spitzer ging in zijn Skauhytt-periode op zoek naar afval. Zijn idee was om afval in een opstelling neer te zetten, een afgietsel te maken met gips en waarbij juist de tussenliggende ruimte in het afval concreet gemaakt word. Maar hoe doe je dat als je geen afval vindt in de omgeving? In de bossen vindt hij niets, in de omliggende omgeving, niets anders dan… niets…

Ik keek naar het werk van de kunstenaars, sprak met Aalt, Nancy, Roland en Ole. Ik liep rond in de omgeving en dacht hoe het zou zijn als ik in Skauhytt zou verblijven. Hoe zou de stilte mij bevallen, ik zou de eerste paar dagen schrijven en inderdaad genieten van de stilte die normaal schaars is, maar dan zou de verveling toeslaan. En dan zijn het nog maar een paar dagen totdat de bekende wereld mij weer zou ontvangen, maar wat als de periode in de hut langer zou duren? Wat doet verveling met je, is het productief of juist niet? Is dit om te buigen naar iets wat toch nog een resultaat geeft in een vorm die je oorspronkelijk niet zou kiezen, of blijft het apathisch kijken in het niets? Die uitdaging ligt nog op de weg van Ole Nieling. Om juist te onderzoeken wat er dan gebeurt. Misschien krijgt dit eerste deel van Skauhytt wel een sequel. Over op zoek gaan naar de verbinding tussen verveling, kunst, (persoonlijke) ontwikkeling en ervaring. Een documentatie die figuurlijk wordt getypt in het “Sillian Rail”, zodat we de ontwikkelingen – kunnen – blijven volgen. Een inkijk in het proces van de kunstenaar tijdens een residentie, hoe deze in transitie kan zijn of hoe juist niet. Als die sequel er komt, zal het vast en zeker een bestseller zijn.