Het schildersleven van Albert Zwaan

De Dordtse kunstenaar Albert Zwaan verbleef gedurende de maand november als Artist in Residence in Zundert. Hoe oude meesters en het moderne elkaar ontmoeten, hoe de straatwereld zich begeeft op het canvas en waar het Brabantse landschap en Van Gogh in elkaar overgaan.

Hoe ben je ertoe gekomen om kunstenaar te worden?

Ik was van jongs af aan al aan het tekenen. Ik tekende strips na uit Donald Ducks en later ook ansichtkaarten van oud Dordrecht, huizen fascineren mij. Een huis is een mooie verzameling van geometrie waarmee je in combinatie met het landschap schilderkunstig veel kanten op kan.

Op m’n vijftiende raakte ik gebiologeerd door de Amsterdamse graffiti rage en besloot ik ook een graffiti artiest te gaan worden. Het tekenen, voornamelijk op A4 velletjes, intensiveerde hierdoor, ik maakte schetsen van letters in 3D, waarvan ik sommige uitwerkte met spuitbus op een muur. Mijn graffitinaam had zes letters, ik werd er steeds beter in en ik ging wildstyles maken. Op een gegeven moment reisde ik door heel het land om met collega’s muren te bouwen, zoals dat heet in het jargon.

De korte bestaansduur van je piece, het harde straatwereldje, het gebrek aan weerstand en vernieuwing op een gegeven moment, ging mij tegenstaan. Inmiddels bezocht ik al regelmatig het Museum Boymans Van Beuningen om schilderijen te bestuderen. Ik raakte steeds meer gefascineerd door de verfmaterie en de, althans in mijn optiek, stoere uitstraling van een schilderij. Kortom, aangewakkerd door de graffiti wilde ik mij artistiek verder ontwikkelen, maar nu tot autonoom schilder/tekenaar. Na wat zaterdaglessen te hebben gevolgd in Rotterdam kwam ik uiteindelijk in Breda terecht, op m’n vijfentwintigste, op de avondopleiding aan de Beukenlaan van AKV | St.Joost. Eigenlijk zijn de 3D-letters van toen vervangen door huizen, ook 3D.

Wat zijn je inspiratiebronnen?

In eerste instantie oude en moderne meesters, waaronder uiteraard ook Van Gogh, die mij hebben gestimuleerd experimenteel en vernieuwend met schilderkunst bezig te willen zijn. Mijn thema werd het landschap in combinatie met architectuur. De landschappen met huizen van Vincent van Gogh heb ik eindeloos bestudeerd maar ook die van bijvoorbeeld Jan Sluijters, Ernst Ludwig Kirchner, Brusselmans, Verster, Cezanne, ga zo maar door. Later op de academie raakte ik onder de indruk van de landschappen van Robert Zandvliet, te zien bij zijn solo in De Pont, en later door de Leipziger Schule en de Poolse schilders die ik live in Berlijn zag zo rond 2006.

Buiten op straat ontwikkelde ik een oog voor mijn favoriete onderwerpen en composities waarvan ik foto’s nam. Muziek is belangrijk voor mij, m’n schetsboeken met vluchtige krabbels, maar ook hedendaagse schilders wereldwijd die mij inspireren om op mijn manier ook, weer een fris beeld tot stand te kunnen laten komen.

Wat heb je nodig om te kunnen werken?

Een schilderdag heeft altijd een avond voorbereiding nodig, daarvoor moet ik fysiek- en mentaal gezond zijn en in balans. Ik heb regelmaat nodig, een vast saai patroontje dat zich iedere dag herhaald. De avond van te voren plak en knip ik bijvoorbeeld een Photoshop collage in elkaar of ik bereid mij geestelijk voor op een aantal voorstellingsloze handelingen die uiteindelijk een nieuw experimentje ingang moeten zetten. Of ik kies simpelweg een foto uit en bekijk ik alvast welke schilderkundige ingangen de foto zou kunnen geven.

De overzichtstentoonstelling in Museum Boymans Van Beuningen van Tal-R heb ik nog niet gezien, ook het bezoeken van een mooi schildersoverzicht kan je een boost geven, om weer iets moois te willen maken. Vanuit Dordrecht kun je met de Fast Ferry richting de Erasmusbrug varen, daardoor is het meteen een fijn dagje uit! Op het water, langs de werven met Tal R in het vooruitzicht, een Belgisch biertje na afloop en je bent weer helemaal klaar voor een nieuwe ateliersessie! Rust en ontspanning zijn belangrijk, ik moet het ritme aannemen van de olieverf, die is wat traag en gevoeliger dan de wereld buiten.

Wat heeft het verblijf in de VanGogh residency bijzonder gemaakt?

Door in de Kosterswoning te verblijven, op het terrein van het van Goghkerkje met daarbij het graf van zijn broertje, komt Vincent wel heel dichtbij, dat is zonder meer voelbaar. Op een of andere manier doet het Zundertse Raadhuis mij ook aan Van Gogh denken. Hij heeft het nooit geschilderd en telkens doemt een Van Gogh schilderij in mijn gedachten op als ik het zie. Ook in de omgeving van de tuintjes is Van Gogh aanwezig ondanks dat het er 150 jaar geleden waarschijnlijk iets anders heeft uitgezien. Het onverharde smalle tractorpad er naartoe, dat voetbalveldje omringt door knotwilgen. Het zijn allemaal heel authentieke, typisch Brabantse landschappelijke sferen.

Ik heb hier van het dagelijkse Zundertse leven genoten, een frietje van verse aardappelen en Vlaamse mayonaise is een delicatesse voor iemand van boven de Moerdijk. Dit zijn van die belangrijke facetten om je gelukkig te voelen. Zo af en toe heb ik ook een Trappist gedronken in het atelier en het resultaat van de dag op me in laten werken. Met een biertje erbij, heerlijk onderuit in de fauteuil, kun je afstand creëren als maker en als een toeschouwer naar je werk kijken. Daarnaast versterkt de artist in residence periode je zelfvertrouwen en je ontwikkeling als kunstenaar. Er is namelijk een consequent en strategisch werkplan voor nodig om in één maand elf olieverfschilderijen te voltooien die ook nog eens goed van niveau zijn.

Is er iets veranderd in je werk na deze periode?

Niet wat mijn werkwijze betreft want ik heb een totaal ander programma in mijn hoofd voor straks, na terugkomst in Dordrecht. Deze werkperiode is wel een bevestiging geweest van wat ik al vermoedde, dat een landelijke omgeving een zeer prettige invloed op mij heeft en ik hier heel goed zou kunnen werken in de zomermaanden. Een kunstenaarskolonie in Zundert, wie weet?

Hoe heb jij de link met Vincent van Gogh ervaren?

Een link met Van Gogh zit al zolang als mijn schildersleven duurt in mijn systeem. Zo zijn er nog een aantal kunstenaars die mij, tegen alle negatieve adviezen van de burgerij in, altijd het lef hebben gegeven om door te gaan. Als je m’n werk een beetje bestudeert zie je in bijna ieder schilderij wel een linkje naar Van Gogh, met name de landschappen. Maar wat ik al eerder aangaf, op deze bijzondere plek in Zundert, komt mijn idool wel heel dichtbij. Je zou bijna gaan denken dat hij je persoonlijk heeft uitgenodigd.

Je ziet aan de omgeving dat hier ook echt de basis is gelegd voor zijn artistieke loopbaan. De berken, de appelbomen, knotwilgen en het boerenleven. Als ik hier vanuit m’n slaapkamerraam naar buiten kijk, zie ik een stuk groen dat ooit de achtertuin is geweest van zijn ouderlijke woning en dan komen de beelden zo dichtbij.

Wat zou je altijd nog willen doen?

Die ene, grote overzichtstentoonstelling met veel groot formaat schilderijen. Grote formaten die ik rustig kan voorbereiden in een ruim atelier. Ik zou graag nog eens een keer in Berlijn willen exposeren. Ik wil een keer naar Tokyo als studiereis. Ik zou ooit eens met een Containerschip (Maersk) naar New York mee willen varen, te veel om op te noemen.