Informatie over het Wilhelminapark

Inleiding

Het Wilhelminapark in Breda is een 129 jaar oud landschapspark dat in de loop der jaren op verschillende manieren is aangepast aan de huidige wensen. Doorgaande wegen en belangrijke verkeersaders omringen of doorkruizen het park, paden zijn veranderd, parkeerplaatsen knabbelen stukjes af van de randen en er is onderhoud nodig aan meubilair en het groen dat op sommige plekken welig tiert. Het idee is om het oorspronkelijk ontwerp zo mogelijk in ere te herstellen, maar met oog op de huidige tijd en hedendaagse behoeftes. Hieronder vermelden we feiten, interpretatie en voorbeelden die van betekenis kunnen zijn of een bron van inspiratie bij het vormen van een visie over kunst in het Wilhelminapark. Aan dit document zal in de loop van de open call nieuwe informatie worden toegevoegd.

Historie Wilhelminapark Breda

Het Wilhelminapark in Breda is ontworpen door Leonard A. Springer en is gerealiseerd in 1894. Het is gebouwd in de typische 19^e -eeuwse Engelse landschapsstijl. Het park is aangelegd na de ontmanteling van de vestingwerken van de stad en maakte deel uit van de uitbreiding van het oude stadsdeel en voorzag in de behoefte van recreatieve plekken. Het is aangelegd op de voormalige verdedigingswerken wat ook de vorm van het park en vooral de ligging van de vijvers heeft bepaald, de vijvers zijn ontstaan door het verder verdiepen van de al aanwezige waterpartijen.

Het ontwerp laat zich kenmerken door de verschillende zichtlijnen in het park, er zijn tal van doorkijkjes waardoor er telkens een ander onderdeel te zien is van het park en alleen door gebruik te maken van de wandelpaden kan het gehele park bekeken worden. In het oorspronkelijke ontwerp zijn er verschillende plekken die toegang bieden tot het park vanuit wegen die toen belangrijk waren zoals bijvoorbeeld de Vijverstraat. Ook de eerste rij huizen die het park omringt maakte deel uit van het ontwerp. Dit is door het bezit van auto’s en de behoefte aan parkeerplaatsen niet meer logisch.

Niet alles van het plan van Springer is gerealiseerd. Zo schijnt er op het eilandje dat zich in een van de vijvers bevind een groot wit kunstwerk zijn bedacht dat daar nooit is gekomen. Dit werk was bedoeld om de zichtlijnen nog beter te doen uitkomen. Een ander gegeven dat opvalt is dat het park geen folly heeft, wat wel heel goed zou passen bij dit type.

21 Wilhelminaparken

Er zijn maar liefst 21 Wilhelminaparken op verschillende locaties in Nederland, het Caraïbische gedeelte van het koninkrijk en voormalig koloniaal grondgebied. Van Amsterdam tot naar Zeist, van 1894 tot jaren 50, ieder Wilhelminapark is geworteld in de eigen omgeving, maar draagt ook een groter verhaal over decennia aan Nederlandse historie. Een gegeven dat in deze tijd niet vergeten mag worden omdat deze plekken behalve hun recreatieve functie ook ontmoetingsplekken zijn voor oude feiten en nieuwe inzichten.
De locaties waar je Willhelminaparken kunt vinden zijn of ooit waren zijn Amsterdam, Apeldoorn, Baarn, Bloemendaal, Boxtel, Breda, Curaçao, Delft, Grou, Java, Kralendijk (Bonaire), Meppel, Renkum, Rijswijk, Sneek, Tilburg, Utrecht, Venlo, Wormerveer, Zeist en Zoetermeer.
Het Wilhelminapark op Java (Semarang) bestaat niet meer. De Wilhelminaparken op Bonaire en Curaçao behoren juist weer tot de toeristische attracties. De meeste Wilhelminaparken laten zich kenmerken door hun klassieke ontwerp en de aanwezigheid van monumenten, wat ook nog wel eens tot discussie kan leiden zoals onlangs het beeld van Peerke Donders dat staat in het Wilhelminapark in Tilburg.

Monumenten

De kunst die in het Wilhelminapark staat zijn monumenten als gevolg van het herdenken van de tweede wereldoorlog. De bekendste is de Poolse tank of eigenlijk een Duitse tank die indertijd bij de bevrijding van Breda veroverd is door de Poolse militairen en als geschenk is gegeven aan de Stad Breda. Daar tegenover staat een monument met adelaars, deze wordt jaarlijks gebruikt voor een ceremoniële herdenking door de Poolse gemeenschap en militairen.

Ook is er een Joods monument in de vorm van een steen met tekst, deze bevindt zich langs het fietspad bij de Watertoren. Deze watertoren is geen kunstwerk, maar wel een markant gebouw en herkenningspunt in het park. De watertoren wordt nu wordt gebruikt als kantoorruimte voor bedrijven. Een beetje verborgen in het park is het notarisbankje, dit is in 1930 geschonken aan de stad door notaris Verschraage Dit bankje dat gemaakt is in de toen heersende stijl, is enigszins versleten en onderhevig aan vandalisme. In het park staat nu nog een kunstwerk van Klaas Gubbels dat mogelijk verplaatst zal worden naar een ander park. Dit kunstwerk is het enige werk dat geen monument is of bedoeld is voor herdenking.

Net buiten het park bevinden zich ook twee kunstwerken die deel uit maken van de monumenten in het Wilhelminapark. Dat is de Zwarte Madonna, een kapel met icoon in de Poolse stijl en aan de overkant van de Claudius Prinsenlaan is er een kunstwerk gemaakt door de Poolse kunstenaar Tomasz Tomaszewski bedoeld als een gedenkplaat ter ere van 75 jaar bevrijding waarin tanksporen zijn verwerkt. Dit werk is geschonken door de stad Wroclaw met wie Breda een zusterstadrelatie heeft.

Casa de Cerca, Lissabon

Flora en Fauna

Het Wilhelminapark kent vele oude bomen van meer dan 100 jaar oud zoals een Linde, Treurbeuk, Taxus, Hulst om er een paar te noemen. Diversiteit in het ontwerp van Springer was van belang, ook het verschil in kleur van de bomen zoals het plaatsen van lichte bomen voor de donkere. In het nieuwe plan wordt rekening gehouden met de oude situatie en verbeterd waar het nodig is zoals het via beplanting duidelijk maken wat de originele ingangen zijn van het park en de paden weer de rondingen geven die ze ooit hadden, maar door de aanpassingen wat zijn kwijtgeraakt. Wat er nu niet is, maar wel gaat komen zijn in ieder geval twee kunstzinnige perkjes voor planten die op een wat meer vrije manier mogen groeien zoals bv. een botanische tuin. Ons idee is om deze in ieder geval in te zetten voor planten waarvan verfstoffen gemaakt kunnen worden. Een voorbeeld voor ons is Casa de Cerca in Portugal.
Andere elementen die een rol kunnen spelen zijn bijvoorbeeld de aanwezigheid van tal van blauwe bloemen genaamd Scilla. Het is de intentie om deze samen met vrijwilligers te verplaatsen naar plekken in het park waar ze veilig staan en beter tot hun recht komen.

Situatie heden

Het park grenst aan twee wijken: Sportpark 1 en 2 en het oostelijk deel van Zandberg. Voor de ontwikkeling van het park (en de omgeving) is er overleg tussen gemeente en bewoners. Hiervoor is er een bewonersplatform opgericht waarin de twee voorzitters van de wijkraad Sportpark en Zandberg in zijn vertegenwoordigd. De wijk sportpark bestaat uit wijk 1 en 2 waarvan 1 direct aan het Wilhelminapark ligt.
In het park staat een visserskot uit (vermoedelijk) de jaren 50 dat ooit gebruikt werd door de vissersvereniging en de radiografische bestuurbare botenclub maar inmiddels is het verkocht. Daar tegenover op de hoek is het bruine café Parkzicht. Wat betreft onderwijs, in de directe omgeving van het park ligt het Onze Lieve Vrouwe Lyceum en wat verder in de wijk Sportpark 2 Tessenderlandt dat meer gericht is op praktijkonderwijs. Verder zijn er tal van kleine bedrijven en winkels in de omgeving aanwezig en ook defensie met de Trip van Zoudtlandt kazerne aan de Cavaleriestraat.

Ontwikkelingen

De ontwikkelingen in en rond het Wilhelminapark staan niet op zichzelf. Breda is bezig met tal van ontwikkelingen rondom het stedelijke gebied onder het motto ‘Stad in het park’ in combinatie met Grenzeloos, Groen en Gastvrij.
Zo is er een voetgangersbrug over de singel bedacht die de binnenstad (wijk Chassépark) verbindt aan het Wilhelminapark. Maar ook bewoners zijn druk bezig met het onderzoeken van de historie van dit stukje Breda, of hebben plannen voor festiviteiten voor 2024 rondom Generaal Maczek.

Tot slot

Mocht de tekst onvolledig, niet correct zijn of onwaarheden bevatten. Stuur dan een mail naar info@witterook.nu en dan passen we het zo spoedig mogelijk aan. Ook aanvullingen die interessant zijn voor het ontwikkelingen rondom de kunstvisie stellen we erg op prijs en voegen we graag toe aan dit document.