Online wandelen door de kunstwereld 2: Anne Frank huis en de Piramides van Gizeh.

Online wandelen door de wereld geeft me een fijn gevoel. In mijn vorige artikel beschreef ik hoe ik het National Museum of Modern and Contemporary Art in Seoul Zuid Korea bezocht. Het voelde goed om een algemene indruk te krijgen van het museum. Ook was het indrukwekkend om andere dingen te zien die alleen virtueel zichtbaar zijn. 

Het maakte me enthousiast om nog meer online plekken op de wereld te ontdekken, plekken waar je anders niet snel zou komen. Het Anne Frank Huis bijvoorbeeld. Het is een druk bezocht museum, vooral door toeristen. Ik voelde nooit de behoefte om dit museum te bezoeken. Tijdens mijn middelbare schooltijd bezocht ik, tijdens een buitenlandse reis, Auschwitz. Dat maakte een diepe indruk en die leken mij toentertijd voldoende. Ik was in de veronderstelling dat niets mij een beter beeld zou geven van de gruwelijkheden van de Holocaust dan dit bezoek. Een virtueel bezoek aan het Anne Frank Huis heeft een lage drempel en ik ben toch wel nieuwsgierig. Ik hoef er niet voor in een auto of een trein te stappen. Ook staat er geen rij mensen voor het museum en ben ik in de gelegenheid om rustig, op mijn eigen tempo, rond te kijken.

Na het verdwalen op internet en verzeild te raken in het voormalige woonhuis van Anne Frank in Amsterdam-Zuid kom ik terecht in, waar het mij in eerste instantie om ging, Het Achterhuis. Zowel het voormalige woonhuis als Het Achterhuis zijn in 360° online te bezoeken. Het korte onverwachte bezoek aan haar voormalige woonhuis is leuk, maar voelt vreemd. Wat ik zie is een vrijwel leeg appartement waar zelfs herkenbare Ikea meubels in staan. Het irriteert me, dat er niet de moeite is genomen om dit aan te passen. Ik klik snel door alle kamers en merk dat het me tegenstaat moderne dingen, zoals de magnetron in de keuken, te zien. Ik was in de veronderstelling dat het ingericht zou zijn zoals het toen was. Het behang is van toen, of tenminste dat lijkt van toen. Om mezelf te overtuigen dat ik niets gemist heb doorzoek ik elke virtuele kamer en ontdek dan nog net dat ik in de bovenste kamer ook naar buiten kan. Tot mijn grote teleurstelling sta ik dan in een normale woonwijk. Vervolgens ga ik gauw op zoek naar de website van Het Achterhuis. Bij het openen van deze pagina schrik ik een beetje. Ja, ik zit nu wel op de juiste pagina, maar wat een overtrokken vormgegeven geheel is dit? 

Het Achterhuis geeft een gemaakte indruk, de omgeving is heel erg geregisseerd. Dat valt me tegen. Er bekruipt me ook een naar gevoel als ik naar de kast kijk waarachter Het Achterhuis verscholen ligt. Ik vind de omgeving nep. Natuurlijk is het op mijn ‘platte’ scherm nep, het is slechts een poging om een bestaande omgeving online te laten zien. Het is een digitale kopie. Toch geeft het nog een extra vreemd gevoel… Iets wat ik niet ervoer tijdens mijn rondwandelen in het National Museum of Modern and Contemporary Art in Seoul. Een seconde later schiet het me te binnen. Dit zijn geen foto’s, dit is een 3D geanimeerde plek! Ik kijk niet naar foto’s van de plek, maar ik bevind me in een geanimeerde omgeving. Nergens zijn plekken te vinden waar foto’s verkeerd aan elkaar geplakt zijn. Nergens zijn blurs te zien. Alles is keurig gemaakt en tot in de perfectie vormgegeven. Elk voorwerp is met zorgvuldigheid geplaatst, zo neergelegd dat ze vanuit het punt waarop je “staat” goed te zien zijn. Je ontdekt wat ze willen dat je ontdekt, verder gebeurt er weinig. Op zoek naar onregelmatigheden in de techniek raak ik steeds meer teleurgesteld. Gek eigenlijk, het is prachtig gemaakt en toch voel ik me bedrogen. De omgeving is niet meer een weergave van Het Achterhuis, het is een compleet nieuwe ruimte. Een virtuele ruimte, waar je voor mijn gevoel andere dingen ziet en beleeft dan in het werkelijke Achterhuis in Amsterdam. Dat is wat ik denk tenminste, want met zekerheid zeggen kan ik het niet. Ik ben nog nooit fysiek in Het Achterhuis geweest. Waar de rijen bezoekers voor de deur wachten en het druk zou zijn binnen. Dan realiseer ik me dat ik een reden heb gehad om daar nooit heen te gaan. Het is zo gecommercialiseerd, die lange rij, het heeft me nooit getrokken die plek te bezoeken, juist daardoor. Het online Achterhuis bevat diezelfde deceptie die ik offline al verwachtte. Het geregisseerde zal offline naar alle waarschijnlijkheid niet anders zijn dan dat hij in de virtuele wereld is. 

Ik kijk met andere ogen de kamers nog eens door, lees wat informatie, glimlach om het mooie bedsprei in de kamer van de ouders van Anne Frank. Het is een prachtige gehaakte sprei en komt op mijn beeldscherm schitterend over. 

Ik heb alles gezien en kan niet anders concluderen dat het teleurstellend was. Het voormalige woonhuis van Anne Frank viel me tegen, omdat er geen enkele duiding was dat dit ook daadwerkelijk het voormalige woonhuis was. Het kon ieder appartement zijn wat voor langere periode niet gemoderniseerd is geweest, maar wel nu iemand woont die een magnetron gebruikt en de kleinkinderen te logeren op het ikea logeerbed. Vervolgens kwam ik in een over geregisseerde virtuele ruimte terecht waarbij werkelijk alles wees op het feit dat dit Het Achterhuis was. Geen enkel detail foutje te bespeuren, alles was uitgedokterd. De uiterste van deze bezoeken staan me tegen. Bij de eerste had ik gewild dat er iets meer moeite gedaan was, bij de tweede had ik gewild dat er iets minder moeite gedaan was.  De bezoeken maakte me onrustig en de behoefte om iets anders te gaan bekijken is groot.

Een totaal andere plek lijkt me geschikt en via een artikel over online bezoeken aan cultuur, speciaal geschreven voor alle thuisblijvers in dit coronatijdperk, vind ik al snel de piramides van Gizeh. De plek is volledig anders, ik bevind me weer in een online omgeving die aan elkaar geregen is via 360° foto’s. Dat stelt me meteen gerust. Dit is wat ik herken uit mijn vorige wandel avontuur. Hoewel de plek net zo goed een virtuele weergave is van een offline werkelijkheid voelt deze echter. Ik loop achter een gids aan, dit zou in real life naar alle waarschijnlijkheid ook het geval geweest zijn. Toch ervaar ik meer vrijheid. Net zoals in het museum in Seoul kan ik zelf bepalen hoe lang ik ergens sta en waar ik heen kijk. Ik hoef geen conversatie aan te gaan met de gids noch hoef ik me opgejaagd te voelen door andere bezoekers. Terwijl ik rondwandel kom ik hier wel andere mensen tegen, iedereen zijn gezicht is geblurd. Ik kan dus niemand herkennen en, net zoals dat ik alleen rondliep in het museum in Seoul voelt dit niet eng. Het is een logisch gevolg van het feit dat ik deze plek virtueel bezoek. Opnieuw ontdek ik allerlei foutjes in de foto’s en er is zelfs een suggestie van een drone die maar op één plek zichtbaar is. 

Ik word hier opnieuw enthousiast van merk ik. Tegelijkertijd vraag ik me af wat het precies is wat me enthousiasmeert. Zijn het de 360ͦ° foto’s die ervoor zorgen dat ik het idee krijg iets te kunnen ontdekken, het niet geregisseerde? Of dat er delen ervan overeenkomen met hoe ik een daadwerkelijk bezoek zou beleven. Misschien het idee dat ik er nu de weg zou weten als ik fysiek er naar toe zou gaan, het laat me nadenken over het beleven van kunst online. Het is altijd slechts een poging om een plek digitaal weer te geven. Ergens stoort me dat ook, dat het idee überhaupt mogelijk is. Alsof dat hetzelfde gevoel zou op kunnen wekken als een fysiek bezoek. In mijn beleving is dat niet mogelijk, de reis is totaal anders, maar de intentie vanuit de betreffende locatie is er wel. Het zijn vragen die ik mijzelf in het begin al stelde, welke reismogelijkheden hebben we nu online en hoe zijn die te vergelijken met de fysieke wereld. Je bent slechts met visueel in een andere ruimte, fysiek ben je nog steeds thuis. En toch vraag ik me af waarom we niet meer van de digitale mogelijkheden benutten. Want wie zegt dat we de werkelijkheid moeten nabootsen, de virtuele ruimte kan juist ook een goede samenkomst zijn van creativiteit en werkelijke weergave.