Park project_49m2

In het Zaartpark te Breda kun je een afgebakend stuk grond vinden met een oppervlak van 49m2 waar de gemeente van Breda geen onderhoud meer aan verricht.

Nu het nog nieuw is zal het er uitzien als een omgewoeld gebiedje te midden van een grasveld, waarschijnlijk een modderige bedoening; het weer is nat geweest de afgelopen week. De dag voor de plaatsing van de afbakening regende het al. Een rand van een aantal centimeters hoog stelt de grens voor tussen het eigendom van de gemeente Breda en een stukje grond waarvan de definitie wat complexer is.

De vragen die Gerrit-Jan Smit stelt aan en over de wereld zijn er een heleboel – ik kan het weten – maar toch richten die zich binnen zijn kunstenaarspraktijk voornamelijk naar buiten toe: ze gaan over autoriteit, verantwoordelijkheid, publiekelijk goed of waarde.

Dit leidt meestal tot het zelfstandig aanbrengen van (kleine) (illegale) aanpassingen in de openbare ruimte. Daar waar de dingen zich oorspronkelijk voordoen moeten zij ook weer benadrukt worden, maar dan op Gerrit-Jans manier. Plaats je een klaphek in een tentoonstellingsruimte, dan vertelt dat hek een ander verhaal dan datzelfde hek wanneer het in een natuurgebied staat en het daar ontdaan is van zijn functie. Hoewel acties als deze ontsprongen uit het najagen van een esthetische beleving, werden vragen over de waarde en het bezit van de spullen belangrijker.

“Openbare ruimte” is een ingewikkeld concept; alle grond en voorzieningen die voor iedereen toegankelijk zijn worden beheerd door de staat. Er gelden regels, eindverantwoordelijken en bestemmingsplannen, zoals overal. Het idee om een stuk grond hiervan te ontdoen ontstond logischerwijs uit de verdieping in de juridische kant van een stuk openbare ruimte en de nieuwsgierigheid naar de grenzen van deze opgestelde wetten. Om dit te kunnen verwezenlijken is overleg met de gemeente die het stuk grond beheert echter wel noodzakelijk.

Het was in november 2015 dat dit traject met de gemeente Breda werd gestart. Inmiddels is het mei 2016, het stuk grond dat uiteindelijk een oppervlak van 49 m2 ingenomen heeft is ontdaan van onderhoud door dezelfde gemeente. Na ondertekening van een contract voor de duur van twintig jaar heeft de gemeente Breda het werk aangekocht voor tweeduizend euro; een stuk grond dat al van de gemeente zelf was maar waar ze na ondertekening niets meer aan mogen doen. Gerrit-Jan Smit trekt zijn handen er verder ook vanaf en heeft het werk niet in zijn bezit. Het is gegeven aan het publiek, maar aangekocht en aangelegd door de gemeente. Het weggooien van afval blijft strafbaar, maar als het er eenmaal ligt wordt het niet meer opgeruimd. Binnen de grenzen van de ijzeren rand mag alles groeien en verwilderen. Iedereen mag er ingrijpen, behalve de gemeente zelf. Gaat iemand er ingrijpen als het sterk vervuild of overwoekerd raakt? Of, zoals de gemeente het zelf liever ziet, ontstaat er een interessante vegetatie waar kinderen wellicht wat van kunnen leren?

In de publicatie van het onderzoek, een representatie van het project, wordt de communicatie tussen Gerrit-Jan Smit en de ambtenaren van de gemeente Breda blootgelegd.
Hoe krijg je een instantie als de gemeente Breda enthousiast voor achterstallig onderhoud van een stuk eigen grond? Welke potentie zien de ambtenaren in het concept? Welke rol speelt de kunstenaar en het kunstwerk binnen het realiseren van dit project?
Om een project als dit gerealiseerd te krijgen is het noodzakelijk het voorstel aantrekkelijk te maken voor de betrokken partijen met wie een samenwerking noodzakelijk is. Zo is de locatie van het project meerdere keren gewijzigd vanwege de impact die het zou hebben op het ecologische systeem van het betreffende park, wat opmerkelijk is aangezien de natuur zijn gang mag gaan op het aangewezen stuk grond.
Voor de Gerrit-Jan Smit blijft het hoofdzaak zijn eigen idee niet te laten lijden onder eventuele afspraken. Hij is gefascineerd door het effect dat het spelen van verschillende rollen heeft in ontmoetingen met anderen; buitenstaanders, personen die zich doorgaans niet tot kunst verhouden of daar mee bezig zijn. Hierin neemt hij een bevragende houding aan met betrekking tot de kunstwereld, die er vaak van wordt beschuldigd “elitair” te zijn. Maar kun je je als kunstenaar altijd verhouden tot niet-intellectuelen zonder het eigen werk en verhaal te versimpelen, aan te passen of tot rebus te maken?

Het werk van Gerrit-Jan Smit neemt hier een belangrijke en interessante positie in, en met name in deze documentatie is ruimte gecreëerd voor simpele en ingewikkelde vraagstukken over de kloof tussen cultuur en politiek in de huidige tijd.