Something yellow, something blue, Diana Roig

De van oorsprong Argentijnse kunstenaar Diana Roig begon haar residency in Zundert met een Starry Night, de jaarlijks terugkerende feestavond in het teken van het overbekende schilderij van Vincent van Gogh. Dé manier om zichzelf te introduceren bij de bewoners die ondanks het aura van de wereldberoemde schilder toch niet alleen uit kunstliefhebbers bestaan. Ook Zundert is diep van binnen een gewoon Brabants plaatsje, maar wel met iets meer wortels in de historie van Brabantse grootheden.

Blauw

Vincent van Gogh’s Sterrennacht, en dan groot en overweldigend. Een schilderperformance met dit werk als uitgangspunt was de eerste handeling van Diana om gelijk de parameters duidelijk te maken; de kunstenaar die zij is en waar zij Vincent denkt te vinden. ‘Vorig jaar was ik in New York en heb ik in het MoMa het origineel kunnen zien, het is veel kleiner in het echt dan je denkt. Net als bij de Mona Lisa zie je de reproducties overal en zo vaak dat het in je beleving veel groter wordt dan in de werkelijkheid. Toch was er ook een emotionele band met dit werk, mijn opa schilderde Hollandse meesters en met name die van Van Gogh waren zijn favorieten.’

Ze was eigenlijk niet van plan om deze periode een groot werk te maken, dat kan ook niet in een maand. Juist nu, en op deze plek, was het moment voor Diana om een eigen interpretatie van de Sterrennacht te schilderen onder het oog van Zundert. ‘De ervaringen met bezoekers zijn toch altijd wel complex. Ik probeerde het gesprek uit de weg te gaan door de focus op de handeling te leggen maar uiteraard spraken ze me wel aan. Door de architectuur van het atelier kijken de mensen ook letterlijk op je neer, met soms zelfs opmerkingen die me tien jaar geleden zouden hebben geraakt, maar ik heb geleerd me daarvan te distantiëren. Mijn werk hoeft niet te behagen.’

Rood

Voor Diana is kleur misschien nog wel van meer belang dan de verf zelf om uit te drukken waar ze vandaan komt. In Argentinië had Diana een prachtige rode kleur ontdekt in de baksteen van haar ouderlijk huis waarmee er een diepe liefde voor het hervinden van het pigment ontstond. Ze wilde onderzoeken wat de kleur betekent voor haar en deze zelf maken om het proces te kunnen sturen. Het bracht een reis naar Peru teweeg om het vervaardigen van eigen kleuren van natuurlijke pigmenten te onderzoeken en te ontwikkelen*. Een vormende ervaring die ambigue gevoelens opwekte met een grote impact.

‘In Peru voelde ik me een buitenstaander. Een Zuid-Amerikaan met westerse privileges. Door de Nederlandse roots van mijn moeder ben ik een Argentijn die de situatie is ontlopen. Ik trof hier veel armoede en corruptie aan maar ook waardevolle ontmoetingen en gesprekken. Door mijn Argentijnse afkomst erkende ze mij als één van hen, maar ik wist dat het niet zo was. Ik kan weer het vliegtuig instappen met mijn Europese paspoort. Velen van hen die op zoek zijn naar een betere toekomst, de wanhoop nabij zijn, kunnen dat niet wat me lam sloeg door schuldgevoel .’

De ontdekking van het rood viel ook samen met de verkiezingen in Noord-Amerika, dat ook sentimenten van onrecht bij haar losmaakten ten aanzien van Hillary Clinton, en ze eigenlijk ervoer als een aanval op alle vrouwen. De onrust uitte zich in roze en paars. ‘Dit gebeurde gewoon, ik had er geen controle over. Rumoerige tijden en de kleur die is een uiting daarvan, van emotie, van observatie. Het valt bijna niet te omschrijven zonder termen als spiritueel of ongrijpbaar te gebruiken. Hoe praat je over kleur? Misschien valt het te duiden via de synesthesie maar ook dat is subjectief.’

Oranje

Terug aan de andere kant van de globe voelde de zojuist ontvangen nominatie voor de Koninklijke Prijs voor Vrije Schilderkunst als irrelevant. Er was meer uit Zuid-Amerika meegekomen dan kennis alleen, iets ongrijpbaars zoals een geestachtige aanwezigheid na het bezoek aan een oude Inca begraafplaats.

‘Ik leef met de gedachte dat niet alles toeval is, zo kwam ik via een workshop bij Witte de With in aanraking met de kunstenaar Susana Mejia, van wie ik een jerrycan kreeg met kleurstof, in feite de leftovers van de workshop. Deze kleurstof was gemaakt van de bes Achiote die ik in Peru heb leren kennen en mee heb gewerkt. Ik heb de oranje kleur van deze bes gebruikt om vierentwintig katoenen doeken te beschilderen en kon toen eindelijk het Peru project afronden. Ik ben als een bezetene aan het werk gegaan en heb achter elkaar geschilderd. Grote vormen, de bergen uit Peru die ik heb opgenomen in mijn hoofd, zoals ze in Peru voorouders in de bergen terugzien. Ik heb me totaal overgeven aan het maakproces wat bijna een spirituele ervaring was, bijna een buiten het lichaam zijn ervaring. Alsof de geest dit leidde en daarna was het weg. Het diepe dal was overwonnen en ik begon weer op te krabbelen om weer de optimist te worden die ik van nature ben.’

Geel

Tegenover paars staat geel, als de natuurlijke complementaire kleur in de cirkel en die leidde Diana tijdens haar residentie naar rust. Het geel van de Buisse Heide dat haar bij Henriette Roland Holst bracht. ‘Vooral haar gevoel voor rechtvaardigheid, politiek bewustzijn en de positie die zij als vrouw in haar tijd innam is heel inspirerend en voorbeeldstellend. In het begin van een residency heb je tijd nodig om te aarden waarbij het geel van de heide het echte startpunt was samen met het lezen over Henriette Roland Holst. Het is een vorm van onderzoek, hoe ga je dat aan en hoe volbreng je dat. Het gaat om de intentie die maakt dat je erachter staat, hoe je dat uitdraagt. De wereld kun je toch niet in één keer verbeteren, daar zijn heel veel kleine stapjes voor nodig.’

De deur van het atelier staat vaak open, ze is na de eigen verf van natuurlijke pigmenten en aluin weer teruggekeerd naar de olieverf en moet daarom het atelier vaak luchten. Wat weer opgevat wordt als een uitnodiging voor voorbijgangers om binnen te komen. ‘Dat kan soms storend zijn, ik wil me niet afzonderen maar heb ook mijn concentratie nodig. Daar heb ik een paar schilderijen voor, mijn afreageerschilderijen omdat ik anders het werk kan verprutsen. Ik heb me zelfs met behulp van een vrijwilliger verstopt toen er een bus met toeristen aankwam. Dan wil ik even weg zijn, eigenlijk moet ik dat gewoon doen.’

In het atelier staan verschillende werken die voor de rest van de periode haar aandacht vragen, het blauw van Vincent en het geel van Henriette. ‘Ik probeer ze gescheiden te houden maar er is niet te voorspellen wat er gaat gebeuren, zoals het geel toch ook kruipt in het blauw van Starry Night. Ik voel toch ook wel de druk na de aanvankelijk spontane schilderperformance. De druk dat ik iets moet maken dat presentabel is aan het einde van de periode, mijn eigen grenzen moet verleggen door jezelf voor de gek te houden, te conditioneren als het ware. Zo maakte Vincent lang deel uit van mijn leven, maar Vincent is van vroeger, dat gaat over emotie en familie. Vincent was er altijd al, maar Henriette, en waar zij voor staat, dat gaat over mij.’

* De reis naar Peru vond plaats in het kader van een Onderzoek- en Ontwikkelingssubsidie verstrekt door het CBK Rotterdam.