Verf is zo beladen, Jochem Rotteveel

Jochem Rotteveel is een schilder die de verf heeft vervangen door plakfolie. Een modern materiaal met eigen regels en methodes waarin kleur meestal een hoofdrol speelt. Hoe ging Vincent met kleur om? Dat was de beginvraag die Jochem zich stelde toen hij zijn residency aanving in Zundert.

Paarse bomen

Jochem startte vanuit het idee om de kleuren die Vincent gebruikte in zijn schilderijen te analyseren, en gaf dit vorm in verschillende kleurstalen. Systematisch vergeleek hij nauwgezet zijn foliekleuren met die van de reproducties per periode uit het leven van Vincent. Zo bleek tot zijn grote verrassing De aardappeleters niet alleen bruinen en grijzen, maar ook frissere kleuren te bevatten.

“Ik zie ook kleurcombinaties die ik zelf nooit had bedacht en ben heel anders naar kleuren gaan kijken. Het gaat me ook niet om te komen tot een representatieve weergave van het palet van Vincent, het gaat erom hoe deze is opgebouwd. Sinds Parijs zijn de kleuren zoveel uitgesprokener, en in Arles zelfs complex. Vincent gebruikt vooral warme tinten en het lijkt wel of alles straalt. En de contrasten, paarse bomen! Maar ik vraag me wel af waarom dat geel zo zwaar is in zijn werk. Als ik mijn eigen werk beschouw, dan weet ik dat ik ook vastzit aan bepaalde kleuren die ik creëer door het optisch te mengen. Zoals bijvoorbeeld het plaatsen van oranje naast koele roze tinten, het roze trekt het heftige uit oranje. Ik zie zo heel andere dingen gebeuren. In die zin heeft Vincent gelijk, soms moet je jezelf de vrijheid gunnen. Kleur is te krachtig om zo maar af te zwakken.”

Tape als penseelstreek

Jochem is een schilder zonder verf of penseel. De aversie om te werken met een materiaal dat hij niet kan begrijpen leidde in zijn academietijd tot de ontdekking dat tape als een penseelstreek kan fungeren. Zijn verlangen naar meer vrijheid in kleur en volume deed hem tot een pauze voor het experiment besluiten en maakte de weg vrij om de kwaliteiten van het folie te exploreren.

“Met folie kan ik veel sculpturaler werken. Door het oppervlak te doorbreken met het toevoegen van vouwen komen er extra lijnen in de compositie. Zo leg ik kleuren en vlakken bewust op de vouw zodat je ze gaat volgen met je ogen en zelf gaat mengen. De folie vormt zich om de panelen met een relatieve eenvoud, echter het is complex om dit te maken. Het moet allemaal op elkaar aansluiten millimeter voor millimeter, eigenlijk heb ik wel drie handen nodig. En dan is er in dit seizoen ook nog de omgevingswarmte waardoor folie zich anders gedraagt, of folies ten opzichte van elkaar als ze van verschillende producenten zijn. Er moet veel bijgestuurd worden in het maakproces. Soms denk ik wel eens: waar ben ik aan begonnen, want ik heb er een hele verantwoordelijkheid bij. Alles moet ik zelf uitzoeken, techniek, vervoer, ophangsysteem.”

Amandelbloesem

Tijdens deze residency maakt Jochem ook een speciaal werk voor de wand in het Vincent van GoghHuis Zundert. In vier delen reconstrueert hij de kleuren van het schilderij Bloeiende amandeltak in een glas met een boek van Vincent. De afwisseling tussen kleine werken en grote ‘action’ stukken is een werkwijze die hij met regelmaat opzoekt.

“In het maken van zo’n wand komt alles samen. Alle energie manifesteert zich in dat ene moment. Het moet ook wel in één dag anders is de sfeer anders, de toets is dan niet meer hetzelfde. Alle zintuigen staan dan op scherp, fantastisch. Mijn hoofd en vingers kunnen zich nergens anders mee bezig houden. Natuurlijk zijn er onvolkomenheden, het stramien verandert tijdens het werk, maar daar zit juist de uitdaging. Het is telkens weer spannend om te zien of het ook werkt op groot formaat. Het vreet energie, alles moet ter plekke beslist worden, maar als het lukt kan ik er tijden mee vooruit. Het zijn sleutelmomenten. Juist die wisselwerking – tussen de kleinere panelen en de muren – zorgt voor een continu proces. De muurwerken worden nooit bewaard, maar toch voelt het vreemd genoeg bevrijdend om het er weer af te halen. Wat is nu eeuwigheidswaarde? Je moet andere generaties ook de kans geven iets toe te voegen.”

Hierna Hockney

De beperking van het folie is iets wat Jochem altijd als prettig heeft ervaren. En ook al werkt hij al vijf jaar met dit materiaal, nog steeds zijn er nieuwe dingen te leren. Waar hij eerder zocht naar kleurcombinaties die zijn persoonlijke voorkeur hebben, zoekt hij nu naar kleurstellingen die met elkaar een interactie aangaan.

“Verf is zo beladen. Er hangt meteen eeuwen geschiedenis aan je werk. Verf is prachtig, maar is een schilderij alleen iets wat je met verf maakt? Toch voel ik me wel thuis in de schilderkunst en kom dezelfde vragen tegen zoals compositie en kleur. Hier in Zundert heb ik dan ook mijn eerste horizontale werk gemaakt. Niet bewust, maar het werk klopte niet, een kwartslag draaien en perfect. Dat komt door de kleur, die maakt de compositie. De overheersende oranje kleur lag er eerst bovenop terwijl je nu van links naar rechts moet kijken wat veel logischer is. Die verandering schrijf ik toe aan de invloed van Vincent. En hierna, misschien David Hockney? Bij hem gaat het ook over vorm en nadenken over het formaat. Kleuren en vormen hangen zo samen. Zelfs de benaming bepaalt hoe je ernaar kijkt. Een echte eyopener is dat beiges eigenlijk heel licht oranje zijn. Mooi hoe kleuren je eerst op het verkeerde been zetten en daarna iets nieuws leren. Ik probeer die verbazing over te brengen.”