Voor jou, van mij: Information Overload.

Foto’s van paarden, veelal in steigerende positie, in dromerige weilanden, wisselen elkaar af. Begeleid door een smooth, enigszins algemeen klinkende jazz-tune. Opeens een foto van twee zwanen die, door de snavels tegen elkaar te drukken, een hartje vormen en dan weer paarden foto’s. De muziek zwelt aan en plots is de slide-show voorbij. 

Deze video werd mij toegestuurd door Isa, mijn nichtje van 10 jaar oud. Een minuut aan informatie, want dat is wat het tenslotte is. Informatie op verschillende niveaus. Ten eerste de code van het beeldbestand, doorgestuurd via WhatsApp, die mijn smartphone rendert in een oneindige loop. Ten tweede de informatie van de afgebeelde dieren en de muziek. Mogelijke posities die paarden en zwanen aan kunnen nemen. Patronen in de vacht. Mogelijke manieren om ze te fotograferen. En ten derde, de keuze in selectie en edit van Isa. Ik vond het interessant hoe Isa, doordat ze toegang had tot internet en bewerkingssoftware, zich op nog een andere manier kon uitdrukken; en hoe ik haar zo weer een beetje beter en op een andere manier kon leren kennen. Het voelde voor mij alsof ze, met het maken en doorsturen van deze video, officieel toetrad tot onze informatiewereld. In het optimaal benutten van de mogelijkheden, stelde ik Isa voor om een gezamenlijke fotocollectie aan te leggen met het idee om er een boek mee te maken. Zo gezegd, zo gedaan en naar verloop van tijd hadden we een verzameling foto’s bestaande uit grappige internet fenomenen en snapshots. Maar het voelde niet logisch om de verzameling, die enkel bestond bij de gratie van internet’s snelheid en toegankelijkheid, nu vast te leggen in zoiets statisch als een fotoboek. Hoe konden we de informatie enigszins vloeibaar houden? 

Lang had ik het beeld van informatie dat ze statisch was, zwart op wit. Iets waar je archieven mee aanlegt en zekerheden mee vaststelt. Maar dat beeld is nu wel veranderd, dat begon bij een boek dat ik las van Hans Meek met de titel Ecologica. Hij stelde dat de mens in de laatste 150.000 jaar zich biologisch niet heeft ontwikkeld. De enige ontwikkeling die we in de tijd hebben doorgemaakt is op cultureel- en technologisch vlak. Deze ontwikkeling voltrekt zich door het verzamelen van informatie en deze door te geven van generatie op generatie. Want al zou een groep mensen een wiel hebben gehad, als de oudere generatie ze niet had verteld wat er mee te doen, dan was het alsof het wiel alsnog uitgevonden had moeten worden.

Alles is informatie voor de mens, want dat wat wij niet als informatie vatten, bevindt zich buiten ons bewustzijn. Toen ik een website ging bouwen om mijn werk te delen met anderen begon dit al snel een eigen leven te leiden. De fotodocumentatie van de werken, de combinaties van projecten en de teksten maakte dat onbelichte aspecten en thema’s in het werk naar boven kwamen. Hierdoor begon ik weer door te werken op werken waarvan ik dacht dat ik er al klaar mee was. Het werd makkelijker voor mij om het werk opnieuw ‘uit elkaar’ te halen, stukjes en beetjes ervan te gebruiken, me te kunnen voorstellen hoe ze ook zouden kunnen functioneren buiten de white cube, of zelfs helemaal buiten de kunstwereld, in mijn eigen dagelijkse omgeving met de mensen die mij omringen. En meer dan een eindpunt, begon ik een werk te zien als het begin. Werken werden recepten. Eindeloos uit te voeren, en op elke moment en binnen elke context een andere uitkomst. Deze virtuele kwaliteit hebben de werken als dragers van informatie. 

Het virtuele karakter van informatie is onveranderbaar, en onuitputtelijk. Denk bijvoorbeeld aan een gedrukt boek of de code van een jpg-bestand. Aan de andere kant is informatie altijd in beweging en lijkt ze nooit hetzelfde. En ook al voelt dit aan als een contradictie, ik denk dat dit voornamelijk een tegenstelling is wanneer je het bekijkt vanuit een Westers binair perspectief. Een zienswijze waarin elke spirituele dimensie, alle ruimtelijkheid, ontbreekt. Binnen de Christelijke traditie of het Taoïsme vormen beide kanten een eenheid. Zoals in het beeld van de bron van levend water, waar Jezus veelvuldig over sprak, zoals in zijn gesprek met de Samaritaanse vrouw bij de waterput (Johannes 4: 5-30), is tegelijk virtueel (onuitputtelijk) en constant in beweging zoals het leven zelf. Net zoals het idee van Tao binnen het Taoïsme, het eerste beginsel is en in zijn oneindigheid alles dat leeft omvat. Maar ook buiten de religieuze context, filosoof en dichter Paul Valéry (1871-1945) laat bijvoorbeeld zien dat het een schijntegenstelling is wanneer hij schrijft: “…een schepping waar ons verstaan de leemten vult van wat de zintuigen registreerden.”1 Hij schrijft dit over het werk van de schilder en beeldhouwer Edgar Degas (1834-1917). 

De 150 klei- en wassculptuurtjes, die Degas als voorstudies enkel voor zichzelf maakte, en ook nooit exposeerde, waren zoektochten naar die ene houding, binnen de vorm van het paard of een balletdanseres, die de continue voortgang suggereert. Eadweard Muybridge (1830-1904) had met zijn foto’s al bewijs geleverd dat een paard anders galoppeert dan de schilderkunst altijd had afgebeeld. Het registratievermogen van de mens was te langzaam om die snelheid aan te kunnen, en kwam met momentes interpolé. Een momente interpolé is de geschatte tussen-houding die we zelf invullen wanneer de hoeveelheid aan informatie te veel is om in z’n geheel te kunnen worden opgenomen. Een moment interpolé is niks anders dan verschraalde informatie. En verschraalde informatie komt uiteindelijk tot stilstand, maar kwalitatieve informatie daarin tegen, rijk aan details, reliëf en nuances, versneld zich enkel. Het is die onoverzienbare stroom van informatie, die het leven creëert, die ons meesleurt, zodra we er oog voor krijgen. Het wereld-wijde-web, of een grote bibliotheek kunnen ons hiervan misschien een glimp geven, maar uiteindelijk is ze levend water, Tao, niet te bevatten en onnoemelijk. En de leemten in ons waarnemingsvermogen worden niet enkel veroorzaakt door snelheid. Ook voor de momenten die te traag voor ons gaan, komen we met een moment interpolé. Eerder stelde ik dat voor de mens alles informatie is, maar veel wetenschappers vandaag de dag veronderstellen dat informatie niet enkel perceptie is maar het fundamentele gegeven waaruit onze werkelijkheid bestaat. Een symbolische werkelijkheid die zichzelf uitdrukt in tetraëders op planck-lengte die zich op specifieke wijze tot elkaar verhouden. Deze verhouding is het gevolg van een keuze ontstaan vanuit een bewustzijn. Met andere woorden: het bewustzijn van een steen maakt de steen tot een steen. De evolutie van de mens heeft ons bewustzijn echter afgesloten voor de deze basale bewustzijnsvormen, omdat ze ons niet helpen te overleven. Wij renderen de steen gewoon als steen en gaan door op zoek naar voedsel.2 Nu voorbij het punt van puur overleven, en met een grote hoeveelheid aan instrumenten die ons waarnemingsvermogen vergroten, hebben we het meest heldere beeld ooit van de hoeveelheid aan informatie die ons omgeeft en waar alles uit bestaat.

*

Ik open mijn gordijnen en ga met mijn rug tegen de kast zitten. In de warmte van de eerste zonnestralen die de kamer inschijnen, geniet ik van zintuiglijke prikkels. Ik doe mijn ochtendmeditatie, lees een Psalm, voel m’n puntbillen prikken in het iets te harde zeil en probeer te focussen. Een nieuwe dag die zich langzaam voor me ontvouwt. Opnieuw een eerste dag. Meer en meer details beginnen op te vallen en zwellen aan. Ik sluit mijn ogen, information overload, en laat me meedrijven op de stroom. 

Uiteindelijk ligt mijn interesse niet zozeer bij de aard van informatie (stromend i.p.v statisch) maar meer in hoe ze mij plaatst in een ruimte, mij bevestigt door middel van concrete relaties met al het andere. In het verzamelen, bewerken en delen van informatie met de ander, vinden we net weer die andere vorm om ons in uit te drukken. Creëren we een venster op- en voegen we toe aan die oneindige stroom van informatie waaruit, dat wat we de werkelijkheid noemen, bestaat. Het is in dit delen- en bewust worden van informatie dat ik de werkelijkheid soms ervaar als een heerlijke koortsachtige droom. Ongelooflijk objectief in al zijn details en tegelijkertijd lyrisch tot in het oneindige. En het is enkel in concrete relaties met andere mensen, dieren, planten, objecten en materie dat deze werkelijkheid vorm krijgt. En vorm blijft krijgen wanneer we het weer met elkaar delen.  

Isa en ik besloten om de foto’s samen te brengen in een dummie. Op het midden van elke pagina een foto met veel witruimte eromheen, zodat de uiteindelijke bezitter van het boek, door er haar/zijn gedachten en doodles bij te tekenen, kan deelnemen aan het beeld-gesprek tussen Isa en mij, opdat de informatie blijft stromen.