Jessica van Deursen over LevensKunst, performance en Alter Moderna

Na een periode van stilte zijn de deuren van Witte Rook weer open. Het is fijn om weer residenten bij Witte Rook te hebben. Het leeft weer, witte krijtpatronen op zwarte vloerbedekking. Wanneer je ze volgt brengen ze je in de ruimte van Jessica van Deursen. Iemand die een extra dimensie aan performance art voegt, door haar wilskracht weet ze zichzelf zowel fysiek als mentaal uit te dagen om zo tot een ijzersterk performance te komen.  

Sommige dagen is Jessica alleen bij Witte Rook, op andere dagen wordt zij vergezeld door haar zus Monique. Samen vormen zij het kunstenaarscollectief Alter Moderna (2015), een combinatie van thema’s en symbolen uit diverse culturen geuit in verschillende media zoals uitvoerende kunst, muziek en tekst, beeldende kunst, dans, video en social media.

Er zijn dagen dat je Jessica online kunt volgen via haar Facebook livestream. In haar livesessies verschijnt ze etend, pratend: een sneak peek van wat er gaat komen. Muziek en Jessica’s zang weerklinken door Witte Rook, de door de bezorger gedumpte oude kranten gaan van een verlaten status naar een essentieel onderdeel, in de tuin verschijnt een installatie verrijkt met flûtes, een appel, bloemen en groen. Witte Rook is van Jessica van Deursen en haalt het buiten naar binnen…

Geboren als kunstenaar

Jessica: Ik denk dat ik kunstenaar ben omdat sommige mensen gay geboren worden of met bruin haar, en ik als kunstenaar. Maar daarnaast heb je nog een roeping nodig, of eigenlijk beter gezegd: iets dat je roept. Iets dat ervoor zorgt, dat je het niet kunt laten om te blijven werken, ook als je er nooit een cent mee zou verdienen. Omdat je weet dat dit onnozele gedoe, in al haar kwetsbaarheid, het allergrootste is dat je ooit maar kunt doen. Misschien maak ik mijn werk, omdat ik mensen zo graag wil laten zien hoe hartstochtelijk prachtig ik het leven vind. Omdat ik een vol en onbegrensd leven aan ieder mens gun, binnen welke beperking dan ook. Er is maar één manier om dat te communiceren. En dat is door voor te gaan in het duister, en zo tonen dat het slechts de angst voor de angst is, dat ons tegenhoudt om te zijn en te doen wat we zo verlangen.

Monique: Misschien is het een cliché, maar ik geloof dat je als kunstenaar geboren wordt en gedurende je leven ervoor kiest of je iets doet met de innerlijke drang tot creëren. Het is mijns inziens een onderdeel van je persoonlijke natuur. Ik heb nooit een kunstzinnige opleiding gevolgd en toch ben ik nu hier. Mijn muzikale aanleg ontdekte ik pas in mijn puberteit en sindsdien ben ik altijd bezig met componeren in mijn hoofd en het zoeken of schrijven van passende teksten. Voor mij staat de versmelting van geluid en beeld centraal in wat ik doe. Kunst maken speelt zich voor mij grotendeels van binnen af en juist in de samenwerking met de juiste personen komen de ruwe diamanten aan de oppervlakte. Samenwerking is voor mij heel belangrijk. Het geeft de mogelijkheid om jezelf te spiegelen aan een ander, samen te vloeien en weer af te stoten. Dit spel leent zich voor het vormgeven van abstracte onderwerpen die vaak centraal staan binnen de kunst zoals leven en dood, liefde en duisternis.

LevensKunst

Jessica: Mijn ideeën ontstaan, daar waar mijn onverzadigbare levenslust wordt beklemd door mijn eigen angsten en de angsten van anderen. Daar waar de liefde daarom niet onbevangen gedeeld kan worden. Met mijn werk leg ik verslag van mijn eigen ontwikkeling als mens. Ik onderzoek, terwijl ik ook mijn eigen proefkonijn ben, in hoeverre we het verloop van ons leven kunnen sturen, en waar we ons moeten overgeven aan het leven. Mijn werk, vooral mijn performances waarin ik mezelf nog wel eens mentaal en fysiek beproef, is mijn oefening in leven. Deze levenslange exercitie noem ik LevensKunst.

Monique: Veel van mijn inspiratie haal ik uit oude verhalen, het liefst vanuit de verschillende windstreken. Zulke vertellingen dragen een soort oerwijsheid in zich die nog altijd actueel is, omdat het raakt aan de kern van wat het is om een mens te zijn. Daarnaast ben ik altijd bezig met folklore. Traditionele kleding, dansen en ook muziek zijn uitingen van een gemeenschappelijke identiteit. Die identiteit op diens beurt wordt weer gevormd door verschillende factoren zoals gemeenschappelijke geschiedenis en leefomgeving. Juist omdat zulke uitingen niet letterlijk zijn, maar een eigen mysterieuze taal vormen vol symbolen, spreekt het erg tot de verbeelding. Dat maakt het als kunstenaar erg dankbaar werk om met zulke symbolen bezig te zijn en voortdurend diepere lagen en samenhang tegen te komen.

Alter Moderna

Jessica: Op dit moment ontwikkeling ik een zijspoor naast mijn eerdere, meer autobiografische werk, met mijn performance collectief Alter Moderna. Want het pieken en kraken van de wereld treft ons allemaal steeds meer en intensiever. Natuurlijk bepaalt ook dat de koers van mijn leven. Dus ik kan niet anders dan ook hier op te reflecteren en me hier over uit te spreken.
Samen met mijn zus, muzikante/zangers Monique van Deursen, richtte ik daarom dit collectief op, nu zo’n twee jaar geleden. We hebben een klein aantal performances uitgevoerd met gastmuzikanten. Door een alter moderne wereld te scheppen; een eclectische mix van historie en futurisme, folklore en rituelen uit alle windstreken, proberen we een inkijk te geven, van waar onze wereld op af stevent. Maar meer nog: door als in een lucide droom te dwalen in het verborgene, geven we de mogelijkheid om de toekomst collectief tot waarheid te dromen.

Monique: Doorgaans ben ik met vele projecten tegelijk bezig. Mijn ‘superkracht’ is de creatieve chaos en dat laat zich (helaas) niet zo goed inplannen. Zo schrijf ik altijd aan meerdere muziekstukken, ontwerp en maak ik kleding, schrijf ik verhalen en tussendoor schilder ik.

Op dit moment ben ik erg geïnteresseerd in het verwerken van duurzaamheid in mijn projecten. Dat betekent putten uit de materialen die ik nu in huis heb. Terwijl ik dit schrijf, ligt er een reststuk gordijnstof op schoot dat al aardig op een zomerse rok begint te lijken. Ook diepgang is een actueel thema wat hand in hand gaat met duurzaamheid. In de huidige maatschappij zijn we gewend geraakt om alsmaar te vervangen, te upgraden, en vooral weg te gooien wat niet langer ons niet langer weet te verleiden. Maar er schuilt in vele afgedankte objecten nog een wereld aan mogelijkheden. Je hebt slechts aandacht, voorstellingsvermogen en wat tijd nodig. Dit is natuurlijk bij uitstek kunstenaarswerk, maar niet slechts voorbehouden aan de kunstenaar!

Stilte en gesprekken

Jessica: Stilte. Soms slechts een vloer om op te liggen, met een blanco vel papier en een pen naast mijn hoofd. Maar ook getetter en gesprekken: niet zelden ontstond als bliksem die mijn breintje trof, een idee tijdens een hoorcollege of gelul in de kroeg met bier.
Tenslotte keihard leven: mezelf genadeloos en zonder reddingsboei in het diepe gooien zodat ik niet dom blijf over het leven. Dat doet vaak pijn. Ja, soms doet dat verrotte pijn. Maar het weegt op tegen de schoonheid van alles wat ik mag vinden onderweg, en wat ik later weer mag delen met mijn werk.

Monique: In eerste instantie stilte; uit stilte komt de wereld voort. Mijn ervaring heeft me geleerd dat de grootste voorwaarde voor het succesvol creëren van wat dan ook ligt in het voorstellingsvermogen. Als je het kan bedenken, kan je het doorgaans ook maken. Door op te gaan in een binnenwereld, te experimenteren, ontstaat er een basis voor al het latere werk.

In tweede instantie heb ik inspiratie nodig en dat haal ik juist uit het sparren met anderen, of door het werk van een ander te bestuderen. Inspiratie ademt leven in hetgeen wat je doet. Ik kan nog zo’n mooie schets op papier gezet hebben, maar als er geen inspiratie aan te pas komt, zal ik me niet snel geroepen voelen om er wat mee te doen.

Effecten van klank en zang

Jessica: Ik moet meer zingen. Ik mis het. Ik schilder, teken, perform, blog, bouw en schrijf me suf. Maar als ik zing gebeurt er iets anders. Dat mogen de mensen ook nog wel van me zien. Ik heb het gevoel dat Alter Moderna me daarvoor komt halen. Ha nee; ik weet het zeker 😉

Monique: Inspiratie kan op vele manieren tot een mens komen. Ik zou graag meer middelen in handen hebben om de inspiratie te vertalen naar de fysieke werkelijkheid, om de schoonheid van het leven te vormen voor onze zintuigen. Binnen het kader van de projecten met Alter Moderna zou ik graag mijn instrumentarium uitbreiden. Het is heerlijk om abstracte beelden te verklanken in een samenspel. Daarnaast hoop ik te gaan experimenteren met het effect dat klank en zang op de mens kan hebben. Dat muziek een mens zo diep kan raken, vind ik eindeloos fascinerend en dat is dan ook een mooi onderwerp om in te duiken!