Vergeefse voorstellingen, Eva Krause

Als je altijd met de trein reist kom je nooit in Zundert. Voor Eva Krause is het dan ook een eerste kennismaking met deze plaats en tevens de eerste keer dat ze aan een residency deelneemt. Het rustige Brabantse dorp is niet zo stil als ze had verwacht, al is ze wel gewend aan omgevingsgeluid zoals in haar woonplaats Rotterdam, zijn de bouwgeluiden van de overkant toch anders. Wat ook anders is dat ze nu kan doorwerken los van sociale verplichtingen en gezinsleven en zich een maand lang geheel kan wijden aan haar werk.

Bloemen die in de moestuin stonden

Normaal schildert Eva nooit buiten. Naar aanleiding van Vincent van Goghs voorliefde om en plein air te schilderen besloot ze het buiten werken tot haar onderwerp te make, en dit uit te voeren in de moestuin achter de kosterswoning die nu een wilde bloementuin is. Echter niet al te lang na haar aankomst kwam de tuinmanploeg langs. Ze hebben alles gesnoeid, weggehaald en de tuin kaal en leeg achtergelaten.

“Gelukkig heb ik nog wel wat prachtige ‘vergeten’ exemplaren gevonden die het gemis goed maakten. Eigenlijk schilder ik nooit bloemen, dat vond ik vroeger altijd een te makkelijk onderwerp om er iets moois van te maken en het is niet mijn doel om schoonheid na te streven. Ik word meer aangetrokken door lelijke dingen, dat vind ik interessanter. Buiten tekenen deed ik alleen tijdens mijn opleiding in Duitsland. Ik heb een achtergrond in grafisch ontwerpen met als specialisatie illustratie. We tekenden alleen in de dierentuin, nooit in de bossen of de natuur of zelfs maar in een park. Hier bleek het fijn te zijn ‘werken in de tuin’. In de avond een uurtje als het lawaai van de bouw weggestorven is en de rust hier invalt. Zo rustig zal het hier normaal waarschijnlijk altijd zijn. Het buiten schilderen ervaar ik dan ook als een zeer rustgevende, bijna meditatieve toestand: de bloem, het doek, een groepje krijsende kraaien in de lucht, het geluid van eikels en kastanjes die uit de bomen vallen en ik.”

Waarschijnlijk een moeilijke man

Om zich een beeld te vormen van Vincent heeft ze boeken over hem gelezen. Waaronder het boek Vincent van Gogh – Ooggetuigen van zijn lange weg naar wereldroem van René Stipriaan met verschillende verhalen van zo’n beetje iedereen die hem gekend heeft zoals familie, collega’s, vrienden en bekenden wat haar hielp dichter bij hem te komen.

“In de beginperiode hier kwam er heel veel op me af, dat was overweldigend. Ook de persoon van Vincent die ik nog niet goed genoeg kende. Ik waardeer hem steeds meer al denk ik dat het geen makkelijke man was. Wel belezen, slim en hij had ook een goede en meevoelende kant want er waren altijd wel mensen die met hem op wilden trekken. En zijn schilderijen, vooral zijn latere periode, de kleurrijke werken, de natuur en ook de bloemenschilderijen, die zijn heel bijzonder. Vincent was waarschijnlijk de eerste kunstenaar die ik kende. Mijn ouders hadden bij ons thuis een reproductie hangen van zijn laatste schilderij met de kraaien, een somber werk. In die tijd was Vincent voor mij de gekke kunstenaar en ik had daar geen vragen bij die ik nu wel stel. Zo vind ik het proces dat Vincent en zijn werk postuum heeft doorlopen heel interessant. Een transformatie van onderschatte zonderling tot een icoon in de kunsthistorie. Maar hoe? Het moet meer zijn dan alleen zijn kwaliteit als schilder. Er zijn natuurlijk de brieven, zijn levensverhaal en de originaliteit van het werk afgezet tegen de tijdsgeest. Maar toch, wat boeit mensen zo aan Vincent want zijn invloed gaat verder dan zijn kunstwerken alleen. Misschien dat hij de ideale vertegenwoordiger is van een bepaald beeld van de kunstenaar, alleen het liefdesverhaal ontbreekt. En dan zijn familie, de meesten van hen hadden een beroep als kunsthandelaar, boekbinder of een professie in de kerk. Een vreemde combinatie met als overeenkomst dat ze allemaal inhouden verhandelen die niet van henzelf zijn. Hoe leidt dat tot Vincent?”

Het schilderij Corso

Normaliter begint voor Eva een schilderij met een idee of een structuur op het canvas om daarmee aan de slag te gaan. Geen onderwerp maar intuïtie, al vindt zij dit een gevaarlijk woord omdat het suggereert dat ze geen controle zou hebben over het moment dat het idee zich aandient. Integendeel. Ze neemt veel afstand en kijkt alvorens te beginnen. Wat spreekt haar aan en wat wil ze zien?

“Het liet met niet los. Vincent bleef door mijn hoofd spoken en hoewel ik nooit onderwerpen kies was het dit keer wel het geval. Ik begon met Vincent. Zijn persoon, het verdriet en de worsteling met het zware leven dat hij heeft geleid had een zekere impact op mij en dat is in het schilderij te zien. De titel is Corso, wat gaat over Zundert, over Vincent, maar tegelijkertijd heeft het ook niets met hem te maken al heeft hij wel Dahlia’s geschilderd. Ik heb gekozen voor de zonnebloem, ook te vinden in zijn beroemde schilderij, die dan weer geen Corsobloem is. Deze bloem is hier groot en aanwezig, omgeven door onstuimige penseelstreken, die ook als windsels kunnen worden begrepen. Een referentie naar zijn oor en het zelfportret gemaakt na het afsnijden. De omgeving van de bloem is een ruimte die rijkdom toont met de nodige sierlijstjes en fraaie wandbedekking. Rijkdom omdat zijn werken een grote waarde vertegenwoordigen. Hij was een van de eersten van zijn tijdgenoten op wiens schilderijen miljoenen werden geboden. Hoe zou hij dat nu eigenlijk vinden? Zijn werk wordt wel gezien, maar het gaat ook door de handen van investeerders. Uiteindelijk staat de zonnebloem in een gewone plastic AH tas, die symboliseert de commerciële kant van zijn werk. Zo gewoon als die tas is in het straatbeeld is ook zijn werk opgenomen als afbeelding op nutteloze objecten. Ik heb overigens ook de betonnen trap met de gouden bubbel uit het atelier in de voorstelling opgenomen. Ik wilde graag iets letterlijk van deze plek meenemen. Het is een opstapeling van uitgangspunten en daarom is het werk nu meer illustratief. Niets is toevallig. Normaal gesproken kan ik mijn werk niet uitleggen, ik laat het open voor mezelf en de kijker. Die moet heel veel kunnen zien en dan vooral zelf.”

Dingen die je niet verwacht

Het atelier van Eva in Rotterdam is veel lager dan hier. Hier is de studio licht en ruim en heeft een hoog plafond. Het is heerlijk voor haar om hier te kunnen werken. Om in de omgeving te wandelen en te fietsen in de mooie nazomer. Deze eerste keer als Artist in residence beviel haar. Misschien dat ze het later nog eens zal doen, maar voor nu was het goed.

“Hier heb ik het schetsmatig schilderachtige werken ontdekt en dat bevalt. Vooral in het experiment met achtergronden. Door donker over de lichte achtergronden te schilderen ontstaan er kleine restruimtes zoals bij een houtsnede met meerdere lagen. Blitzer noem je dat in het Duits, het oplichten van de bloemen. Normaal zijn mijn achtergronden donker, daar wil ik vanaf komen omdat het hele schilderij naar het donkere wordt getrokken. Door mediums die geurloos zijn ben ik ook weer met olieverf gaan werken. Voorheen gebruikte ik acryl en was daar helemaal op ingespeeld door mijn palet beperkt te houden en zelf de kleuren te mengen. Olieverf is lastiger. Ik moet de kleuren opnieuw ontdekken, maar de pigmenten zijn stralender en het nat in nat werken is mooi.
Corso is het meest favoriete werk van deze periode. Het is ook een groter werk. Ik heb dat formaat ook nodig om mijn manier van werken te realiseren. Minder ruimte op het doek heeft ook effect op mijn manier van denken en de voorstelling zelf. Toch denk ik niet dat ik de aanpak zoals bij Corso zo snel zal herhalen.
Ik houd meer van grappige dingen in de kunst. Ik schilder dingen die stom zijn in de zin van onbelangrijk, lelijk, marginaal of alledaags zoals wat je toevallig tegenkomt. Dingen die je niet verwacht. Ik maak het onbelangrijke belangrijk. Ik geef het een podium, ruimte op het doek. Het is een puzzel, wat past bij elkaar en is geloofwaardig. Niet dat geloofwaardigheid op het doek bestaat, het gaat erom dat het dit gevoel transporteert. Ik vraag me altijd af waarom. Dat staat misschien wel symbool voor wat we als mens zoeken en willen bereiken.”