Zonder titel - Teun Hocks

‘Het is een foto dus het is echt’ werd opgetekend in 1987, een publicatie waarin zestien geschreven portretten van Bredase kunstenaars zijn opgenomen*. Teun Hocks maakte toen nog volop deel uit van de stad en woonde nog niet in het zuiden van Frankrijk. Het grootste deel van zijn oeuvre was nog niet gemaakt en het Stedelijk Museum Breda, dat deze nu toont, bestond toen nog niet. ‘Van vroeg tot laat’ is de overzichtstentoonstelling van een kunstenaarsleven. Een korte rondgang met Teun Hocks.

Allereerst

Een academie is niet alleen het startpunt van een kunstenaarscarriére, maar ook van vriendschappen die de basis leggen van de inzichten die je juist buiten de muren van het instituut moet verwerven. Teun Hocks is zo’n kunstenaar, die in zijn vroege vormende jaren in Breda een huiskamergalerie opzette waar hij zijn vrienden uitnodigde om te exposeren. ‘Je bent dan nog onzeker, net afgestudeerd van St. Joost. Door elkaar uit te dagen stimuleerde je elkaar, het maakte je zekerder. Het was een fantastische periode.’

Een periode die in de eerste zaal vanuit de chronologie wordt getoond met oog voor de spielerij die toen belangrijker was dan technische hoogstandjes. Waar de vriendschappen met bijvoorbeeld de kunstenaars Monique Toebosch en Pieter Laurens Mol tastbaar zijn gemaakt met affiches, tekeningen en foto’s zoals een contactvel uit 1979 laat zien. Maar ook  een eerste kennismaking met fotografie als materiaal voor de beeldende kunst zoals de serie ingekleurde foto’s van het uitvliegen van een gierzwaluw.  Veel van zijn oude werk, dat in de loop der jaren verspreid is geraakt, is weer aanwezig en geeft voldoende aanwijzingen over de ontwikkeling van zijn beeldtaal. Werken en objecten waarvan Teun ook niet meer wist dat ze nog bestonden en nu pas weer terugziet. Werken die nog titels nodig hebben zoals bijvoorbeeld het filmpje Rainbow Cleaning Service. Zonder deze subtiele toevoeging ontgaat de kijker de ironie dat de regenboog pas verschijnt doordat het water van de tuinslang fungeert als een prisma in de zonnestralen.

Theater

Mijn eerste kennismaking met het werk van Teun was niet via de kunst maar dankzij het muziektijdschrift OOR. Niet de meest logische plek voor kunstenaars, maar waarom niet, al vond de dochter van Teun dat indertijd heel gênant. Stond haar vader op de cover van een tijdschrift dat prominent in heel Nederland in de schappen lag, en dan nog wel bloot in een zinken teil. Maar hoe leuk zulke uitstapjes ook kunnen zijn bevalt het hem nu goed om zo zijn werk getoond te zien worden. ‘Mijn werk is vrij universeel te begrijpen, ook op andere plekken in de wereld zelfs in China wordt dat goed opgepakt. Alleen het werk met een koffer in de vorm van een vraagteken, daar snapten ze niets van want dat teken kennen ze niet.’

Het werk van Teun heeft een zekere verwantschap met het theater. Niet in het drama, maar het nauwgezet opbouwen van meerdere lagen in een werkelijkheid. Om te beginnen is er een idee, of eigenlijk boekjes vol met tekeningen waardoor de ideeën ontstaan tijdens het tekenen zelf. Dan ontspint het verhaal zich tegen de achtergrond van een schildering, vervaardigd door Teun inclusief rekwisieten, het decor van de voorstelling, waar hij vervolgens zelf als enige speler in acteert. De regie ligt bij de camera en deze legt het gewenste moment vast waarna de afdruk weer door Teun de schilder wordt bewerkt. Een proces waarin weinig misgaat ‘De weg naar een werk is zo lang tot het een beeld is, het leidt vanzelf tot een resultaat.’

Traditie

Volgens de definitie van Wikipedia is een schilderij een met verf gecreëerde afbeelding van de hand van een kunstschilder en een foto een afbeelding vervaardigd door middel van fotografie. Deze foto is de weergave van relaties van dingen in de werkelijke wereld zoals gezien door de lens van een camera. Maar waar plaatst dit Teun Hocks? ‘Ik heb met mijn werk op een fotofestival gehangen waar de anderen boos werden omdat ik schilder op de foto, andersom gebeurde het ook als mijn foto’s hangen tussen echte schilderijen. Eigenlijk eet ik van twee walletjes.’

De traditie strekt echter verder dan alleen die disciplinaire uitwisseling, dat vindt ook plaats tussen de hoge cultuur van de schone kunsten en de zogenaamde lage cultuur zoals de meer populaire uitingen in de vorm van slapstickfilms en cartoons. Je zou kunnen beweren dat hij in de kunsthistorische context een beetje tegen de reclameschilderachtige techniek van René Margritte aanschurkt, nog afgezien van de pijp en bolhoed. ‘Margritte, daar moet je van wegblijven maar de bolhoed staat daar ook wel een beetje los van als symbool, het is gewoon een bekend beeld. En die pijp, ik rook zelf niet maar daar kan je hele leuke rooktabletten voor kopen en dat werkt heel goed in het beeld.’

Tot slot

Wat we met zekerheid kunnen zeggen is dat we te maken hebben met het universum van Teun, nooit komen er vrouwen voor in zijn werken. ‘Dat kan ook niet want ik ben geen vrouw, maar ik denk dat vrouwen heel goed mijn wereld kunnen begrijpen.’ Dat wil niet zeggen dat het ook echt Teun is, het zijn geen zelfportretten, het is allemaal fantasie wat deze alleman kan overkomen. De herkenbaarheid van de situatie, daar draait het om, het omgaan met de alledaagse wereld met herkenbare problemen. Als een goochelaar speelt Teun met situaties die je even uit je werkelijkheid halen door het onmogelijke mogelijk te maken met een luchthartig ongemak dat je iets ziet wat eigenlijk niet kan. Net als de illusionist geeft hij het geheim van zijn metier niet prijs, het is aan de bezoeker zelf om dat te ontdekken tussen de props en dummy’s die in kleine kabinetjes worden getoond.

Toch houdt Teun altijd een zekere huiver voor toelichting. Misschien kunnen zijn werken het beste geduid worden door de observaties van anderen die verschillende verhalen in zijn werk kunnen ontdekken. ‘Het zijn geen verhalen, maar het mag een verhaal opwekken, ik rommel een beetje tot ik daar in de buurt ben.’

* Zestien portretten van Kunstenaars, 1987, auteur Ad van Rosmalen