Tentakel 1: een sprong in het diepe

In deze eerste aflevering van De Octopus spreekt Nele Brökelmann met kunstenaars An Onghena en Jorieke Rottier over het begin van het ‘onderzoeksproces’ van de kunstenaar. Voor dit gesprek waren ze te gast in het atelier van studio.kabinet in Deurne (Antwerpen), waar An Onghena en haar collega Freya Clijmans samen ontwerpen. De opname gaat over de sprong in het diepe, de eerste aanzet tot een proces waarvan de uitkomst nog onbekend is. Hoe te beginnen en wat voor methodes komen te pas? Hoe kan een rechtlijnig proces op diens eigen manier ruimte voor experiment geven en welke rol spelen materialen? Luister de podcast op Soundcloud of op Spotify.

In dit gesprek verkennen Jorieke en An samen de verschillende beginselen van hun onderzoeksprocessen. Jorieke vergelijkt hierbij twee uitgangspunten waarmee zij werkt met elkaar in het continu verzamelen van materialen. Door deze naar een tentoonstellings plek te brengen, te combineren en te presenteren is het voor dat  moment een compleet maar tijdelijk kunstwerk zoals tijdens het Biënnale Aardenburg 2022 (documentatie). Of het verzamelen vindt ter plekke plaats waardoor er een diepere relatie met de omgeving wordt aangegaan, zoals tijdens haar residentie bij Luxfer Open Space in Tsjechië (documentatie). Gedurende het gesprek wordt duidelijk dat voor An de sprong in het diepe meestal pas vorm krijgt nadat er iets is geproduceerd. Dit komt naar voren in het spel met de presentatie zelf (Bring out into the open), en het realiseren van haar onderzoek over de vorm en status van het kunstenaarsboek in de performance Paraphrase. An beschrijft ook hoe wetenschappelijke feiten over de maan (The other side of the moon) en het vouwen van papier (performance for the book) via haar werk met elkaar verbonden raken. An en Jorieke zijn ieder op hun eigen wijze continu nieuwe verbindingen aan het leggen. Tegen het einde herkent Jorieke elementen van haar eigen zoektocht, zoals het weg arceren van een boek, in An’s speelse manier van printen: The pencil won’t work.

An’s onderzoeksmuur tijdens haar residency aan de Jan van Eyck in 2017/2018

An Onghena laat haar ervaring als grafisch ontwerper in haar autonome praktijk vloeien. Zij gebruikt zowel analoge als digitale vormen van maken en kennis vergaren. Elementen als papier worden door performers geactiveerd en de toeschouwer wordt tijdens het bekijken van een publicatie uitgenodigd er een performatieve relatie mee aan te gaan – door de opstelling en door de inhoud. An onderzoekt datgene wat we niet kunnen kennen, zoals de oneindige ongrijpbare massa van het universum en het paradox van de kleur of niet-kleur zwart. Zwart is voor An een metafoor om over het onkenbare te spreken.

Jorieke’s atelier in 2022

Jorieke Rottier springt in haar praktijk continu in het diepe. Handelingen, indrukken en ervaringen leiden naar de volgende stappen en een nieuwe sprong in het diepe volgt. Opstellingen tijdens presentaties zijn momentopnames van dit continue proces en kunnen zelfs ter plekke steeds nieuwe vormen aannemen. Het is een verkennen en spelen met buiten- en binnenruimtes die elkaar vormen. Jorieke maakt in haar werkproces ruimte voor contemplatie en aandachtig aanwezig zijn zonder indrukken, ervaringen en dingen te moeten duiden, meten of beoordelen. Daarbij gaat het erom de mogelijkheid gerichtheid van aandacht in stand te houden.

De volgende podcast, tentakel 2: het doorgaand procedé is vanaf 15 februari online te beluisteren. Voor alle verschijningsdata klik hier. Vanaf mei worden er ook vier beschouwende essays gepubliceerd op het online platform van Witte Rook die dieper ingaan op de inhoud van de gevoerde gesprekken. Deze zijn geschreven door Zeynep Kubat over reflectie (tentakel 3 en 6), Joram Kraaijeveld over presentatie (tentakel 4 en 5), Philippine Hoegen over onderzoek (tentakel 1 en 7) en Liza Voetman over productie (tentakel 2 en 8).

De podcastserie De Octopus wordt mede mogelijk gemaakt met steun van het Mondriaanfonds in de regeling Kunst Media.